(قسمت پایانی)

دریانیوز// در گزارش هفته قبل به این نکته اشاره کردیم که رشد جمعیت میزان تولید زباله و سرانه تولید پسماند را افزایش داده است و اگر این سرانه مدیریت نشود با چالش هایی برای مدیریت شهری روبه رو خواهیم بود از این رو مدیریت زباله‌های شهری از دغدغه های اصلی دولت‌ها است و كاهش تولید زباله در مبدا، تفكیك از مبدا، استفاده مجدد و بازیافت از جمله سیاست دولت‌ها برای كاهش زباله است. بنابر این اصولی‌ترین اقدام در راستای مدیریت پسماند اجتناب از تولید و یا كاهش حجم پسماند به حداقل ممكن است ولی در این راستا نباید از استفاده مجدد و بازیافت پسماند تولیدی غافل شد که از این طریق نیز می‌توان تولید درآمد داشته باشیم. در این گزارش به مبحث تولید انرژی از بازیافت می پردازیم.

منفعت استفاده از ضایعات برای تولید انرژی

با رشد جمعیت و افزایش مصرف، همچنین افزایش فرهنگ مصرف‌گرایی، میزان تولید زباله و ضایعات در سراسر جهان رو به افزایش گذاشته است، به طوری که از یک سو برداشت مواد اولیه‌ از سطح کره‌ی زمین باعث تخریب زمین می‌شود و از طرف دیگر ضایعات مختلفی مثل ضایعات چوب یا ضایعات پلاستیک که در شهرها و صنایع تولید می‌شوند، باعث شده خسارت‌های بیشتری به محیط زیست وارد شود.
وقتی ضایعات شهری جمع آوری می‌شوند، اگر وارد فرآیند بازیافت یا تولید انرژی نشوند، لزوماً به محل دفن زباله حمل می‌شوند. ضایعات پلاستیک، فلزی، چوبی و یا هر ضایعاتی که در این زمین‌ها دفن می‌شوند، خاک آن منطقه را به شدت آلوده می‌کنند؛ شیرابه‌های این پسماندها وارد خاک شده و از آنجا به سفره‌های آب‌های زیرزمینی وارد می‌شوند و از این طریق آب را آلوده می‌کنند؛ این آب‌ها در ادامه وارد فرآیند آبیاری محصولات کشاورزی شده و باعث آلودگی محصولات کشاورزی می‌شوند و تأثیر مخرب این پسماندها، چرخه‌ی کاملی را طی می‌کند و بار دیگر سر از خانه‌های ما در می‌آورد.

منسوخ شدن دفع زباله ها

كارشناسان اقتصادی، از زباله با عنوان طلای كثیف یاد می كنند. امروزه دفن زباله در حال تبدیل به یك روش منسوخ شده است و برخی از كشورها مانند سوئد و سوئیس مشكل پسماندهای خودشان را حل كرده و به طور تقریبی به مرحله بدون زباله رسیدند حتی كشورهایی مانند اتریش وارد كننده پسماند هستند. صاحبنظران زیست محیطی معتقدند با اجرای دقیق و فراگیر طرح تفكیك زباله از مبدا علاوه بر حذف قابل‌توجهی از زباله در چرخه طبیعت زمینه بسیار گسترده‌ای برای بازدهی اقتصادی آماده خواهد شد.
در ایران هرچند به موضوع پسماند توجه شده اما بدلیل استفاده نكردن از فناوری روز، ناكافی بودن قوانین مرتبط و نبود سند راهبردی و نقشه راه موثر، در این صنعت توسعه ای نداشته ایم. بازیافت پسماندهای مختلف شهری و صنعتی از جنبه های مختلف از جمله كاهش منابع محیط زیست، جلوگیری از آلودگی محیط زیست و درآمدزایی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و در كشورهای توسعه یافته جز جدانشدنی از مدیریت پسماند است. در تعدادی از كشورهای توسعه یافته و با بالاترین شاخص های كیفی زیست محیطی، بخش قابل توجهی از پسماند شهری بازیافت شده و به چرخه طبیعت و یا چرخه تولید صنعتی باز می گردد .

مشاركت گسترده مردمی لازمه تفكیك زباله از مبدأ

مسئولان باید ساماندهی پسماند شهری و روستایی را به عنوان یك راهبرد در قالب عزم ، اراده و یك برنامه ملی در رئوس برنامه های خود قرار دهند. این طلای دور ریز یا طلای كثیف، یكی از بهترین منابع تولید انرژی محسوب می شود و می تواند در تولید انرژی گرمایی، برق و گاز متان نقش داشته باشند و فناوری های آن در جهان موجود است.اصولی ترین اقدام در راستای مدیریت پسماند اجتناب از تولید و یا كاهش حجم پسماند به حداقل ممكن است ولی در این راستا نباید از استفاده مجدد و بازیافت پسماند تولیدی غافل شد.

تولید انرژی از زباله

تولید انرژی از زباله یکی از راه های استفاده مفید از زباله ها است. همان طور که قبلا ذکر شد زباله ها به دو دسته ی کلیِ تر و خشک تقسیم می شوند. با توجه به این دسته بندی، برای تولید انرژی از زباله دو روش کلی وجود دارد:
۱-سوزاندن زباله و استفاده از انرژی گرمایی آزاد شده
۲-تولید بیوگاز و استفاده مستقیم از این گاز آزاد شده
سوزاندن زباله ها عمدتا برای مواد آلی و زباله های خشک غیرقابل بازیافت استفاده می‌شود و برای تولید بیوگاز از زباله های تر استفاده می کنند.

تولید برق از زباله با دستگاه زباله سوز

یکی از راه های اصلی تولید انرژی از زباله، سوزاندن زباله ها است که به این روش زباله سوزی یا Incineration گفته می‌شود. با سوزاندن زباله انرژی گرمایی آزاد می‌شود که معمولا در نیروگاه های زباله سوز تبدیل به برق می‌شود و مورد استفاده قرار می گیرد. خوراک اصلی برای تولید انرژی به این روش، معمولا زباله های جامد با رطوبت پایین است. مزیت اصلی این روش ها، کاهش قابل ملاحظه حجم زباله ها و تولید سریع تر و بیشتر انرژی است. از دیگر مزایای آن ها امکان انهدام مواد سمی و گندزدایی و غیرفعال ساختن زباله های بیماریزا (بیمارستانی) است. مسئله آلودگی هوا از جمله مشکلات عمده در این روش به شمار می‌رود. در صورتی که از تجهیزات کنترل آلودگی هوا به صورت کامل استفاده شود، هزینه های طرح افزایش قابل توجهی خواهد داشت. همچنین راه اندازی نیروگاه های زباله سوز نیاز به سرمایه گذاری بالایی دارد.

نیروگاه زباله سوز

زباله سوزی با هدف تولید برق از زباله معمولا در نیروگاه های زباله سوز صورت می گیرد. در این نیروگاه‌ها زباله ها جمع آوری می شوند و در کوره های زباله سوز، سوزانده می شوند. در این فرایند، گرمای تولید شده از سوزاندن زباله ها برای به جوش آوردن آب و تولید بخار استفاده می شود. بخار تولید شده برای به حرکت در آوردن توربین های بخار استفاده می شود که این توربین ها برق تولید می کنند و برق تولیدی وارد سیستم شهری می شود. در برخی از نیروگاه‌های پیشرفته، علاوه بر تولید برق از زباله، از گرمای تولید شده در سیستم های گرمایشی شهری مورد استفاده قرار می گیرد.

تولید بیوگاز از زباله

روشی دیگر برای تولید انرژی از زباله، تولید بیوگاز یا زیست گاز (Biogas) می باشد. تولید بیوگاز از طریق فرایند های بیوشیمیایی صورت می گیرد که برای این کار نیاز به زباله های جامد قابل تجزیه زیستی و یا زیست توده تر می باشد.دو روش متداول استحصال انرژی از زباله به طریق بیوشیمیایی (یا بیولوژیکی) عبارتند از: استفاده از گاز متان حاصل از هضم بی هوازی زباله در یک هاضم؛ و جمع آوری و استفاده از گاز متان تولید شده در دفنگاه زباله.

بیوگاز یا زیست گاز

هضم بی‌هوازی یک فرآیند تخمیر باکتریایی است که طی آن مواد آلی قابل تجزیه زیستی، در غیاب اکسیژن توسط باکتریهای ویژه ای (که تنها در غیاب اکسیژن زنده میمانند) تجزیه شده، تولید یک گاز سوختی می‌نمایند. این فرآیند در محیطهای مساعد برای رشد باکتری‌های بی‌هوازی، نظیر باتلاق ها، شالیزار های برنج، دفنگاه های زباله، تأسیسات تصفیه فاضلاب و غیره نیز، به طور طبیعی اتّفاق میافتد. گاز سوختی حاصل که بیوگاز نامیده می‌شود، عمدتا ّ متشکل از گازهای متان و دی اکسید کربن بوده و بعد از تمیز شدن میتواند به عنوان یک سوخت در موتور های احتراق داخلی، توربین های گازی، پیل های سوختی، بویلر ها و گرمکن های صنعتی، و یا در ساخت مواد شیمیایی مورد استفاده قرار گیرد.
تباهی مواد فسادپذیر زباله مدفون در دفنگاه، فرآیندی است که به طور طبیعی، در اثر هضم بیهوازی صورت می‌گیرد. گاز دفنگاه (یا همان بیوگاز) محصول جانبی اجتناب‌ناپذیر این فرآیند است که می‌بایست برای حفظ سلامت عمومی و رعایت الزامات زیست‌محیطی، از انتشار آن به اتمسفر ممانعت به عمل آید. با جمع آوری و استفاده از این گاز، نه تنها از انتشار آن به اتمسفر جلوگیری می‌شود، بلکه به عنوان یک منبع انرژی تجدید پذیر و ارزان مورد استفاده نیز قرار می‌گیرد.

قسمت اول:

خلاء بزرگ تفكیك زباله از مبدا

قسمت دوم:

نفع اقتصادی بازیافت طلای کثیف