دریانیوز//استفاده صحیح و به موقع از نهاده های کشاورزی و به کار بردن توصیه های علمی و کارشناسی، تأثیر بسزایی بر افزایش حاصلخیزی خاک و تأمین نیازمندی های گیاهی و نهایتاً دستیابی به تولیدات زراعی و باغی دارد، منتهی در کاربرد آنها از نظر نوع کود، مقادیر لازم و زمان استفاده، باید به توصیه های کارشناسی توجه شود.
با توجه به عدم رعایت موارد مذکور در بسیاری از مواقع ، اراضی زراعی با توجه به مصرف سموم و کودهای شیمیایی و دفع زه آبهای کشاورزی غنی از عناصر مغذی و دارای سموم، به عنوان یکی از مهمترین منابع آلاینده منابع آب محسوب می شوند.
فعالیت های کشاورزی و دامداری عمدتا به صورت غیر متمرکز هستند و به همین دلیل کنترل و مدیریت آلاینده های تولیدی و نهایتا کاهش اثرات سوء آنها پیچیده و پرهزینه می باشد. مواد شیمیایی ( سموم و آفت کشها و همچنین کودهای شیمیایی ) مصرفی در اراضی زراعی و دفع زه آبهای غنی از ترکیبات مذکور، آلوده شدن منابع مختلف آب را به همراه خواهند داشت. به دلیل آن که کودهای ازته ( غیر آلی) به سرعت در آب حل می شوند، اولین بارندگی پس از کود دهی، این قبیل کودها را وارد خاک و منابع آب سطحی در محدوده حوضه آبریز می نماید.
کودهایی که براساس ازت و فسفر تولید شده اند به طور کامل مورد مصرف گیاه واقع نشده و افزایش مصرف آنها میزان بازیابی توسط گیاه را کاهش می دهد.
خاکهایی که به آنها فضولات آلی یا حیوانی اضافه شده است می توانند زه آبهایی غنی از فسفر آلی داشته باشند که این عوامل دلایلی برای آلوده شدن منابع آب محسوب می شوند. با توجه به اهمیت فعالیتهای کشاورزی، به واسطه گستردگی اراضی زراعی، حجم قابل توجه و کیفیت نامناسب زه آبهای تولیدی و همچنین تأثیر قابل توجه آن در آلوده سازی منابع آب، شناخت اثرات زیست محیطی و کیفی مربوط به کشاورزی و دامداری بر محیط زیست و منابع آب و ارائه برنامه مناسب و کاربردی برای کنترل و کاهش این اثرات ضروری بوده و می تواند نقش مهمی در حفاظت کیفی منابع آب و توسعه پایدار داشته باشد.
آلوده سازی منابع آب در فعالیت های دامداری
دامداری به دو روش اصلی موجب تخریب محیط زیست و همچنین آلودگی منابع آب می گردد: اولین موضوع چرای بی رویه و غیر اصولی در دامداری سنتی است، دامداران به دلیل عدم رعایت ظرفیت چرای مراتع، باعث بهره برداری بیش از حد ظرفیت و همچنین تخریب مراتع می شوند. تخریب مراتع منجر به تشدید فرسایش پذیری و انتقال رسوبات به منابع آب سطحی و دریاچه ها و مخازن سدها می گردد.
انتقال رسوبات به منابع آب و مخازن موجبات کاهش عمر و حجم مفید، تخریب تاسیسات، افت کیفیت آب و اثرات سوء بر حیات آبزیان می‌گردد. نکته دوم در این خصوص دفع فضولات دامی در سطح حوضه‌های آبریز است به نحوی که چرای دام در سطح مراتع و همچنین استفاده از آب رودخانه‌ها و دریاچه ها به عنوان آب شرب برای دام، همراه با دفع فضولات حیوانی در سطح حوضه بوده که این کار به ویژه در مواردی که جایگاه دفع فضولات ، نزدیک منابع آب سطحی باشد، باعث انتقال سریع آلودگی‌های مربوطه به منابع آب سطحی می شود و باعث افت کیفیت و تشدید تغذیه گرایی این منابع خواهد شد.
فضولات حیوانی سرشار از مواد آلی، عناصر مغذی ( N،P) ، آلودگی های میکروبی و در پاره ای موارد دارای فلزات سنگین نیز می باشند.
آلوده سازی منابع آب در فعالیت های کشاورزی
فعالیتهای کشاورزی به طرق مختلف می تواند منجر به آلودگی منابع آب شوند. مهمترین راه عامل آلوده‌سازی محیط زیست و منابع آب، استفاده غیر اصولی و بیش از حد سموم و کودهای شیمیایی است. کشاورزان برای افزایش محصولات و جلوگیری از آسیب حشرات، از کودهای شیمیایی و آفت کشها استفاده می کنند.
مواد شیمیایی موجود در این ترکیبات می توانند در نهایت به منابع آب سطحی و زیرزمینی منتقل شده و آلودگی این منابع را به همراه داشته باشند. بسیاری از کودها حاوی اشکالی از نیتروژن هستند که می‌تواند به صورت ماده زیانبار نیترات درآید. برخی از سیستم های زهکشی زیرزمینی، کودها و آفت کشها را در خود جمع می کنند.
این آب آلوده می تواند باعث آلودگی آبهای زیرزمینی، نهرها و رودخانه های محلی شود. به‌طور کلی راههای اصلی آلوده شدن منابع آب در بخش کشاورزی را می‌توانیم به چند دسته تقسیم کنیم؛ اول، تغییر کاربری مراتع و جنگل به اراضی کشاورزی یکی از مهمترین این موضوعات است زیرا تغییر کاربری مراتع و جنگل ها به اراضی زراعی، تشدید فرسایش و آلودگی محیط زیست و منابع آب را به دنبال خواهد داشت.
موضوع دیگر کشاورزی در سطوح شیبدار است اراضی شیبدار با توجه به شیب تند، باعث تسریع در انتقال آلاینده به منابع آب می گردند. همچنین در این اراضی انجام عملیات شخم زنی در جهت شیب زمین که به‌خاطر سهولت مورد توجه کشاورزان هست ) باعث تشدید فرسایش و همچنین تسریع در انتقال آلاینده ها به منابع آب خواهد گشت.
ورود مستقیم سموم و کودها به منابع آب موضوعی دیگر است چراکه بدترین شکل نفوذ سموم و کودهای شیمیایی به منابع آب، ورود مستقیم این ترکیبات می باشد. این حالت بیشتر در اراضی زراعی مجاور رودخانه ها و منابع آب رخ می دهد.
در این حالت به دلایل مختلف، بخشی از این ترکیبات آلاینده ها مستقیما به منابع آب منتقل می گردد. عدم توجه به جهت وزش باد در حین سم پاشی، عدم رعایت فاصله سم پاشی اراضی از منابع آب، عدم توجه به زمانهای بارندگی در سم‌پاشی و کوددهی و همچنین دفع ظروف سم و کود در رودخانه ها و یا شستشوی ظروف، دستها و ادوات سم پاشی در این منابع، می تواند آلودگی مستقیم این منابع را به همراه داشته باشد.
به طور کلی سموم و کودها از چند طریق به منابع آب های سطحی و زیر زمینی نفوذ و موجب آلودگی آنها می شود که از این موارد می توان به؛ شستشو توسط نزولات جوی و ورود به منابع آب، تبخیر آب و ورود به جو و در نهایت انتقال دوباره به منابع آب سطحی و همچنین ورود به خاک و نفوذ و یا جذب شدن به ذرات خاک و انتقال طی مرحله فرسایش به همراه رسوبات منتقله به منابع آب اشاره کرد.
ثبت دیدگاه