دریانیوز// بخش خصوصی در نهضت ملی مدرسه‌سازی دولت چهاردهم جمهوری اسلامی ایران نقش مکمل و مهمی در کنار خیرین و دولت ایفا می‌کند.
با توجه به محدودیت بودجه دولتی و وابستگی زیاد به خیرین، بخش خصوصی به‌عنوان منبعی پایدار برای تأمین مالی پروژه‌های مدرسه‌سازی مطرح است. دولت چهاردهم با هدف کاهش فشار بر بودجه عمومی، بخش خصوصی را به مشارکت در این نهضت تشویق کرده است.
بخش خصوصی با بهره‌گیری از تخصص، فناوری‌های نوین، و مدیریت کارآمد، می‌تواند سرعت اجرای پروژه‌ها و کیفیت زیرساخت‌های آموزشی را بهبود بخشد. ترویج مسئولیت اجتماعی شرکتی و مشارکت بخش خصوصی در مدرسه‌سازی به‌عنوان بخشی از مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها، به تقویت تصویر برند و جایگاه اجتماعی آن‌ها کمک می‌کند دولت چهاردهم، با شعار «وفاق ملی»، بخش خصوصی را به‌عنوان یکی از شرکای کلیدی در توسعه زیرساخت‌های آموزشی و تحقق عدالت آموزشی معرفی کرده است.
روش‌های مشارکت بخش خصوصی
بخش خصوصی از طریق روش‌های مختلفی در نهضت ملی مدرسه‌سازی مشارکت می‌کند. یکی از این روش‌ها سرمایه‌گذاری مستقیم است. در این روش شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی می‌توانند کل هزینه ساخت یک مدرسه یا بخشی از آن را تأمین کنند. این سرمایه‌گذاری معمولاً با نظارت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس انجام می‌شود.
مشارکت در طرح‌های مشارکتی یکی دیگر از روش‌هایی است که بخش خصوصی می‌تواند در آن مشارکت داشته باشد. در این روش برای ساخت، مدیریت، و نگهداری مدارس به کار گرفته می‌شود. در این مدل، بخش خصوصی سرمایه‌گذاری کرده و در ازای آن، از عواید بلندمدت (مانند اجاره یا خدمات) بهره‌مند می‌شود.
برخی شرکت‌ها نیز می‌توانند با تامین تجهیزات و فناوری مورد نیاز فضاهای آموزشی مشارکت نمایند. شرکت‌های فعال در حوزه فناوری اطلاعات، تجهیزات آموزشی، و زیرساخت‌های هوشمند، تجهیزات مدرن مانند تخته‌های هوشمند، کامپیوترها، و سیستم‌های تهویه را برای مدارس تأمین می‌کنند. بخش خصوصی در تجاری‌سازی زمین‌های غیرآموزشی آموزش و پرورش مشارکت دارد. به گفته حمیدرضا خان‌محمدی، رئیس سازمان نوسازی، این املاک می‌توانند به پروژه‌های تجاری تبدیل شوند و درآمد حاصل از آن‌ها برای مدرسه‌سازی هزینه شود.
همچنین شرکت‌های پیمانکاری و مهندسی بخش خصوصی در طراحی، ساخت، و مقاوم‌سازی مدارس مشارکت دارند. این خدمات شامل ایمن‌سازی در برابر زلزله و استفاده از مصالح استاندارد است. برخی شرکت‌ها با حمایت مالی از خیرین یا بنیادهای خیریه به‌طور غیرمستقیم در مدرسه‌سازی مشارکت می‌کنند. شرکت‌های بخش خصوصی، به‌ویژه در حوزه فناوری و صنعت، برنامه‌های آموزشی و کارآموزی برای دانش‌آموزان طراحی می‌کنند که مکمل زیرساخت‌های فیزیکی مدارس است.
نمونه‌های موفق مشارکت بخش خصوصی
بنیاد برکت یکی از نمونه‌های موفق مشارکت بخش خصوصی در مدرسه‌سازی محسوب می‌شود. این بنیاد، وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام(ره)، به‌عنوان نهادی شبه‌خصوصی در ساخت مدارس در مناطق محروم مشارکت دارد. بنیاد برکت تاکنون صدها مدرسه در نقاط مختلف کشور احداث کرده و در نهضت ملی مدرسه‌سازی نقش فعالی دارد.
بنیاد علوی نیز که وابسته به بنیاد مستضعفان می‌باشد، با سرمایه‌گذاری در ساخت و بازسازی مدارس در مناطق کم‌برخوردار، به‌ویژه در مناطق روستایی، مشارکت دارد. این بنیاد در دولت چهاردهم تعهد خود را برای ساخت مدارس جدید افزایش داده است. برخی شرکت‌های فناوری اطلاعات، مانند تولیدکنندگان تجهیزات آموزشی هوشمند، در تأمین تخته‌های هوشمند و سیستم‌های دیجیتال برای مدارس مشارکت کرده‌اند.
به عنوان مثال، پلتفرم شاد (که با همکاری بخش خصوصی توسعه یافته) به‌عنوان ابزار آموزش معکوس در کنار زیرساخت‌های فیزیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی شرکت‌های صنعتی، به‌ویژه در مناطق صنعتی مانند عسلویه و بندرعباس، در ساخت مدارس برای فرزندان کارگران و جوامع محلی سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
این اقدامات به‌عنوان بخشی از مسئولیت اجتماعی آن‌ها انجام می‌شود. در تهران نیز چند پروژه تجاری با مشارکت بخش خصوصی روی زمین‌های غیرآموزشی آموزش و پرورش آغاز شده است. درآمد این پروژه‌ها برای ساخت مدارس در مناطق محروم استان تخصیص یافته است.اگرچه خیرین بیش از ۵۰ درصد پروژه‌های مدرسه‌سازی را پشتیبانی می‌کنند، بخش خصوصی (شامل بنیادهای شبه‌خصوصی مانند برکت و علوی) حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از کل پروژه‌ها را تأمین مالی یا اجرا می‌کند.
این سهم در حال افزایش است. در حال حاضر کشور به بیش از ۷۵۰۰ مدرسه جدید نیاز دارد و بخش خصوصی در کنار خیرین و دولت برای رفع این کمبود همکاری می‌کند. اکنون حدود ۳۳ درصد از مدارس کشور فرسوده‌اند و بخش خصوصی در بازسازی و ایمن‌سازی آن‌ها نقش دارد. دولت چهاردهم به مولدسازی املاک توجه ویژه‌ای دارد و از زمان اجرای طرح مولدسازی در این دولت، چندین پروژه تجاری با مشارکت بخش خصوصی آغاز شده که انتظار می‌رود میلیاردها تومان برای مدرسه‌سازی تأمین کند.
چالش‌های مشارکت بخش خصوصی
عدم وجود مشوق‌های کافی یکی از چالش‌هایی است که باعث می‌شود بخش خصوصی رغبت کمتری برای ورود به نهضت مدرسه‌سازی داشته‌باشد. برخلاف خیرین که انگیزه‌های معنوی و اجتماعی دارند، بخش خصوصی به مشوق‌های مالی مانند معافیت‌های مالیاتی یا تسهیلات بانکی نیاز دارد. این مشوق‌ها هنوز به‌طور کامل توسعه نیافته‌اند.
مشارکت بخش خصوصی بیشتر در مناطق شهری و صنعتی متمرکز است، در حالی که مناطق محروم همچنان نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتری دارند. فقدان یک سازوکار متمرکز برای مدیریت مشارکت بخش خصوصی می‌تواند منجر به توزیع نابرابر منابع یا تداخل در پروژه‌ها شود. شرایط اقتصادی کشور، از جمله تورم و نوسانات ارزی، سرمایه‌گذاری بلندمدت بخش خصوصی در پروژه‌های مدرسه‌سازی را با ریسک مواجه کرده است.
از سوی دیگر قراردادهای مشارکت عمومی-خصوصی با موانع قانونی و بوروکراتیک مواجه‌اند که می‌تواند سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را کند نماید.
برنامه‌های برای تقویت مشارکت بخش خصوصی
دولت در نظر دارد با ارائه معافیت‌های مالیاتی، تسهیلات بانکی، و تضمین بازگشت سرمایه، مشارکت بخش خصوصی را افزایش دهد. همچنین دولت قصد دارد سامانه‌ای برای ثبت و نظارت بر مشارکت‌های بخش خصوصی ایجاد کند تا شفافیت و اعتماد افزایش یابد. از سوی دیگر با توجه به اینکه مناطق محروم در اولویت ساخت مدارس قرار دارند، دولت با همکاری استانداران، بسته‌های سرمایه‌گذاری استانی برای جذب بخش خصوصی به مناطق محروم طراحی شده است.
دولت در نظر دارد با ایجاد پلتفرم‌های مشترک، بخش خصوصی و خیرین را به همکاری تشویق کند. به عنوان مثال، شرکت‌ها می‌توانند بخشی از هزینه‌های خیرین را تأمین کنند. مشابه خیرین مدرسه‌ساز، دولت به دنبال ترویج مفهوم «خیرین آموزشی» در بخش خصوصی است که شامل حمایت از فناوری آموزشی، برنامه‌های مهارت‌آموزی، و توانمندسازی معلمان می‌شود.
همچنین دولت برنامه‌هایی برای توسعه قراردادهای مشارکت عمومی-خصوصی در ساخت و مدیریت مدارس در حال تدوین است. این مدل به بخش خصوصی امکان می‌دهد در ازای سرمایه‌گذاری، از عواید بلندمدت بهره‌مند شود.
تأثیرات مشارکت بخش خصوصی
مشارکت بخش خصوصی به استفاده از فناوری‌های نوین و مصالح استاندارد در ساخت مدارس کمک کرده است. تخصص و منابع مالی بخش خصوصی، سرعت تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام را افزایش داده پروژه‌های مدرسه‌سازی با مشارکت بخش خصوصی، به ایجاد اشتغال در مناطق محروم و تقویت اقتصاد محلی کمک می‌کند.
همچنین مشارکت شرکت‌ها در مدرسه‌سازی، فرهنگ مسئولیت اجتماعی شرکتی را در ایران تقویت کرده و الگویی برای سایر بنگاه‌های اقتصادی ایجاد کرده است.بخش خصوصی در نهضت ملی مدرسه‌سازی دولت چهاردهم نقش مکمل خیرین و دولت را ایفا می‌کند و با سرمایه‌گذاری مستقیم، مشارکت در طرح‌های مشارکتی، تأمین تجهیزات، و مولدسازی املاک، به توسعه زیرساخت‌های آموزشی کمک می‌کند.
نمونه‌های موفقی مانند بنیاد برکت و بنیاد علوی، نشان‌دهنده پتانسیل بالای این بخش است. با این حال، چالش‌هایی مانند نبود مشوق‌های کافی، موانع قانونی، و تمرکز نابرابر بر مناطق شهری نیازمند توجه هستند. برنامه‌های آینده دولت، ارائه مشوق‌های مالی، و تمرکز بر مناطق محروم، می‌تواند مشارکت بخش خصوصی را تقویت کند.
این همکاری نه‌تنها به رفع کمبود فضاهای آموزشی کمک می‌کند، بلکه با ترویج مسئولیت اجتماعی و تقویت اقتصاد محلی، به تحقق عدالت آموزشی و وفاق ملی در ایران یاری می‌رساند.
ثبت دیدگاه