دریانیوز // در گذشته، فرا رسیدن نوروز در هرمزگان موجی از آیین‌ها و رسوم بومی به همراه داشت که نه تنها تاریخ و هنر مردم این سرزمین را به نمایش می‌گذاشت، بلکه به عنوان نمادی از تجدید حیات، طراوت طبیعت و تجدید انرژی در جامعه تلقی می‌شد. مردم با استفاده از (گلگ) نوعی خاک سرخ،شاخ گاو و گوسفندان و حتی منازل خود را رنگین می‌کردند؛ باور آن‌ها بر این اساس بود که (گاو ماهی)، موجود افسانه‌ای و قدرتمند، در روز نخست نوروز با جابه‌جایی شاخ‌های خود، خستگی و کهنگی سال گذشته را از زمین برمی‌گرداند و زمینه را برای شروعی تازه آماده می‌کند.
بررسی‌های روان‌شناسی سلامت نشان می‌دهد که آیین‌هایی مانند رنگ‌آمیزی خانه و حیوانات با خاک‌های طبیعی، تأثیر مثبتی بر کاهش استرس و ایجاد حس آرامش دارند. رنگ‌ها و نمادهای فرهنگی، با تحریک حس زیبایی‌شناسی و ارتباط عمیق با طبیعت، به کاهش اضطراب کمک می‌کنند. از دیدگاه روان‌شناختی، انجام فعالیت‌های دسته‌جمعی همچون پاک‌سازی منازل و تزئین آن‌ها، حس کنترل فردی را افزایش داده و ذهن را از نگرانی‌های روزمره دور می‌کند.
نشانه تحویل سال نو
همزمان با این رسم زیبا، روز نخست عید با رویدادی شگفت‌انگیز رقم می‌خورد؛ پس از بیرون انداختن وسایل کهنه مانند کوزه‌های شکسته و حصیرهای منسوخ، ناگهان رنگین‌کمان در آسمان ظاهر می‌شد و همان لحظه، نشانه تحویل سال نو به شمار می‌رفت. در همین لحظه، مردان کهنسال و زنان پیر با حنا آراسته می‌شدند و زنان جوان نیز دست و پاهای خود را به نقش‌های ظریف حنا می‌زدند؛ چهره‌ها با نقاب‌های نو (برقع) زیبا که در رنگ و طرح آن وضعیت تأهل فرد منعکس می‌شد، درخشان می‌شد و مردان نیز با پوشیدن (لنگ) سنتی و کشیدن سرمه بر چشمان خود، به تبادل عیدنامه‌های گرم و صمیمی می‌پرداختند.
مطالعات روان‌شناسی اجتماعی تأکید دارند که برقراری ارتباط با دیگران، یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کاهش افسردگی و افزایش رضایت از زندگی است. در این میان، آیین‌هایی که افراد را به دور هم جمع می‌کنند.مانند مهمانی‌های نوروزی، دید و بازدیدها، و قصه‌گویی‌های جمعی. باعث افزایش سطح اکسی‌توسین (هورمون پیوند اجتماعی) و کاهش هورمون‌های استرس‌زا مانند کورتیزول می‌شوند. به همین دلیل، دورهمی‌های خانوادگی و اشتراک‌گذاری داستان‌ها و خاطرات، نه تنها به تقویت پیوندهای عاطفی کمک می‌کنند، بلکه احساس امنیت و حمایت اجتماعی را نیز افزایش می‌دهند.
در میان این شور و نشاط، خانواده‌ها به هم پیوسته و در خانه بزرگ‌ترین فرد فامیل یا والدین گرد هم می‌آمدند تا لحظه تحویل سال را با داستان‌های دیرینه و خاطرات شیرین، که توسط پدربزرگ‌ها با هنر قصه‌گویی (چیچکای) روایت می‌شد، رنگین کنند. این گفتارهای گرم و دلنشین، همچون پلی میان نسل‌ها عمل می‌کرد و ارزش‌های خانوادگی را در دل هر فرد زنده می‌کرد. از دیدگاه روان‌شناسی سلامت، قصه‌گویی سنتی نقش بسزایی در پردازش احساسات، کاهش اضطراب و تقویت حافظه ایفا می‌کند.
شنیدن داستان‌های خانوادگی و اسطوره‌ای، حس پیوستگی به یک تاریخ مشترک را در فرد زنده کرده و باعث افزایش اعتمادبه‌نفس و حس ارزشمندی می‌شود. این آیین، به‌ویژه برای سالمندان، روشی برای بازیابی خاطرات مثبت و کاهش حس تنهایی و انزوای اجتماعی محسوب می‌شود.
آیین پاک‌سازی خانه
آیین پاک‌سازی خانه نیز بخش جدایی‌ناپذیر از این مراسم به شمار می‌رفت؛ ضربه زدن به درهای منازل با برگ‌های انبه و زیتون (گواما) برای زدودن کهنگی، و رنگ‌آمیزی تخم‌مرغ‌ها با «گلگ» که به عنوان هدیه‌ای رنگارنگ به کودکان اهدا می‌شد، نشانه‌ای از آغاز دوباره و نو شدن فضای زندگی محسوب می‌شد. زنان همچنین با رنگ کردن وسط ابروهای خود با (گلک)، زیبایی و اصالت بومی خود را به رخ می‌کشیدند؛ روشی که هم‌پوشانی زیبایی‌های سنتی با نوآوری‌های محلی را به نمایش می‌گذاشت.
چند هفته قبل از فرا رسیدن نوروز، مردم هرمزگان با کاشت گندم، ذرت، نخود و ماش در ظروفی با اشکال متنوع، امید به فراوانی و باروری در دل زمین می‌نشاندند؛ و در گذشته، کاشت هسته‌های خرما در منازل نمادی از انتظار برای سالی سرشار از برکت و رونق بود. این فصل نه تنها فصل طراوت طبیعت بلکه زمانی برای به یاد آوردن منابع اصلی زندگی و تجدید ارتباط با زمین نیز محسوب می‌شد. تحقیقات نشان داده است که فعالیت‌های مرتبط با طبیعت، مانند کاشت گیاهان و درختان، اثر مثبتی بر سلامت روان دارند.
ارتباط با خاک و گیاهان باعث کاهش استرس، افزایش تمرکز و بهبود خلق‌وخو می‌شود. در آیین‌های نوروزی هرمزگان، کاشت دانه‌های مختلف نه تنها نشانه‌ای از امید و برکت است، بلکه از نظر روان‌شناسی، حس هدفمندی و کنترل بر زندگی را در فرد تقویت می‌کند.
هنر آشپزی بومی در سفره‌های نوروزی
در کنار این رسوم، هنر آشپزی بومی با تهیه غذاهایی همچون پیاز و سوراغ (چاشنی بومی)، چنگال (شیرینی محلی)، خرما روغنی و بلالوت (رشته سنتی) جان تازه‌ای به سفره‌های نوروزی می‌بخشید. هر لقمه و هر عطر، داستانی از گذشته و میراث فرهنگی این سرزمین را در خود داشت و حس دلتنگی به خاطرات گرم و دوردست را در دل‌ها زنده می‌کرد.
مطالعات تغذیه و روان‌شناسی سلامت نشان داده‌اند که غذاهای سنتی، به‌ویژه آن‌هایی که با خاطرات خوش همراه هستند، تأثیر بسزایی بر بهبود خلق‌وخو دارند. مواد غذایی مانند خرما و ادویه‌های محلی که در نوروز هرمزگان استفاده می‌شوند، سرشار از ترکیباتی هستند که باعث افزایش سطح سروتونین (هورمون شادی) در مغز می‌شوند و حس رضایت و آرامش را در فرد تقویت می‌کنند.در نهایت، دود کردن اسپند و پخش گلاب و شیرینی، نشانه‌ای از طراوت، پاکی و آرزوی خوش‌یمنی برای سال جدید بود.
این لحظات، فرصتی برای تأمل، پیوند با گذشته و تقویت حس همبستگی میان خانواده و جامعه به شمار می‌رفت. چنین آیین‌هایی، با ایجاد حس تعلق، تعاملات اجتماعی، و ارتباط با طبیعت، نقشی عمیق در سلامت روان و بهبود کیفیت زندگی ایفا می‌کنند. نوروز در هرمزگان، فراتر از یک جشن، سفری به گذشته، حال و آینده بود؛ لحظه‌ای برای تجدید حیات، همدلی و ساختن خاطراتی که در دل‌ها جاودانه می‌ماند.
ثبت دیدگاه