دریانیوز// استان هرمزگان، واقع در جنوب ایران، با اقلیمی گرم و خشک و میانگین بارندگی سالانه کمتر از ۲۰۰ میلی‌متر، یکی از دشوارترین مناطق کشور برای کشاورزی محسوب می‌شود.
تابستان‌های طولانی و دمای بالای ۴۰ درجه سانتی‌گراد، همراه با خشکسالی‌های مکرر، شرایط را برای کشت سنتی سخت کرده است. با این حال، این استان با تکیه بر خاک حاصلخیز در دشت‌های محدود و آب و هوای مناسب برای محصولات گرمسیری، به تولیدکننده‌ای مهم در زمینه خرما، انبه، لیموترش و صیفی جات خارج از فصل تبدیل شده است. در کنار کشاورزی، هرمزگان با بیش از ۹۰۰ کیلومتر نوار ساحلی در خلیج فارس و دریای عمان، از ظرفیت بی‌نظیری در صنعت شیلات برخوردار است.
صید سالانه بیش از ۲۴۰ هزار تن آبزیان و تولید ۲۰ هزار تن میگوی پرورشی، این منطقه را به یکی از ستون‌های اقتصاد دریاپایه ایران بدل کرده است. اما تهدیداتی چون تغییرات اقلیمی، کاهش منابع آبی و صید بی‌رویه، ضرورت اتخاذ رویکردهای نوین را بیش از پیش برجسته می‌کند.
نقشه راه توسعه از نگاه مقامات
محمد آشوری تازیانی، استاندار هرمزگان، در دیدار با غلامرضا گل‌محمدی، معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، بر اهمیت پژوهش و نوآوری در توسعه پایدار تأکید کرد. استاندار اظهار داشت: «هرمزگان علی‌رغم اقلیم خشک، از استعدادهای فراوانی در کشاورزی، صید و آبزی‌پروری برخوردار است و می‌تواند به الگویی برای توسعه پایدار تبدیل شود. با این حال، چالش‌های اقلیمی و بهره‌برداری ناپایدار از منابع زیرزمینی، اکوسیستم شکننده منطقه را با خطر مواجه کرده است.»
وی با اشاره به ضرورت تغییر روش‌های سنتی، افزود: «پژوهش‌های علمی و فناوری‌های پیشرفته باید محور برنامه‌ریزی‌ها قرار گیرند تا با مدیریت بهینه منابع، بهره‌وری افزایش یابد و از ظرفیت‌های استان برای امنیت غذایی و رشد اقتصادی کشور استفاده شود.» آشوری تازیانی همچنین به سیاست‌های توسعه دریاپایه در برنامه هفتم توسعه اشاره کرد و گفت: «بندهای مرتبط با شیلات و کشاورزی ساحلی در این برنامه، فرصتی بی‌نظیر برای تقویت تحقیقات و اجرای راهبردهای ملی در هرمزگان است.»
غلامرضا گل‌محمدی نیز بر لزوم تخصص‌گرایی در مراکز تحقیقاتی تأکید کرد و اظهار داشت: «هرمزگان با قابلیت تولید میوه‌های نوبرانه و توسعه شیلات، می‌تواند پیشرو باشد. مراکز پژوهشی باید به سمت حل چالش‌های استانی حرکت کنند و با معرفی ارقام جدید و مقاوم، بهره‌وری را ارتقا دهند.» او همچنین نقش زیرساخت‌هایی مانند برق پایدار در مزارع پرورش میگو را حیاتی دانست و گفت: «حمایت از این بخش می‌تواند صنعت میگوپروری را به سطح بالاتری برساند.»
فرصت‌ها در دل محدودیت‌ها
هرمزگان با وجود محدودیت‌های اقلیمی، از پتانسیل‌های کشاورزی قابل توجهی برخوردار است. این استان به دلیل آب و هوای گرمسیری، تولیدکننده عمده محصولاتی چون خرمای پیارم، انبه، لیموترش و گوجه‌فرنگی خارج از فصل است. بیش از ۷۰ هزار هکتار از اراضی استان زیر کشت محصولات زراعی و باغی است و سالانه حدود ۲.۵ میلیون تن محصول تولید می‌شود. با این حال، کم‌آبی مزمن و افت سطح آب‌های زیرزمینی، به‌ویژه در دشت‌های میناب و بندرعباس، کشاورزی را با تهدید مواجه کرده است.
استفاده از روش‌های آبیاری سنتی و عدم بهره‌گیری کافی از فناوری‌های نوین، بهره‌وری را کاهش داده و فرسایش خاک را تشدید کرده است.در این میان، پژوهش‌های علمی می‌توانند با معرفی گونه‌های مقاوم به خشکی و توسعه سیستم‌های آبیاری قطره‌ای، راهگشا باشند. استاندار هرمزگان در این دیدار بر ضرورت آموزش کشاورزان و ترویج روش‌های نوین تأکید کرد و گفت: «آموزش و پژوهش، کلید افزایش ظرفیت تولید و حفظ منابع طبیعی است.»
شیلات هرمزگان یک صنعت پویا
شیلات هرمزگان در دو بخش صید و آبزی‌پروری فعالیت گسترده‌ای دارد. در حوزه صید، این استان سالانه بیش از ۲۴۰ هزار تن انواع آبزیان صید می‌کند که حدود ۳۰ درصد از تولید شیلاتی ایران را شامل می‌شود. گونه‌های متنوعی مانند ماهیان تن (هوور و زرده)، ساردین، موتو، هامور، میگو و غیره توسط بیش از ۲۸ هزار صیاد مجاز و با استفاده از هزاران شناور صید می‌شوند. بنادر بندرعباس، قشم، جاسک و بندر لنگه از مراکز اصلی این فعالیت هستند.
در بخش آبزی‌پروری، پرورش میگو جایگاه ویژه‌ای دارد. هرمزگان با بیش از ۱۱ هزار هکتار مزارع فعال، سالانه حدود ۲۰ هزار تن میگو تولید می‌کند که عمدتاً به بازارهای جهانی صادر می‌شود. گونه‌های غالب شامل میگوی ببری و میگوی سفید هندی است. همچنین، پرورش ماهی در قفس در آب‌های ساحلی قشم و هرمز در حال توسعه است و پتانسیل تولید صدها تن ماهی مرغوب را دارد. در سال ۱۴۰۱، صادرات بیش از ۴۰ هزار تن محصولات شیلاتی به ارزش ۷۶.۵ میلیون دلار ثبت شد که نشان‌دهنده اهمیت اقتصادی این صنعت است.
فرآوری آبزیان، از جمله تولید کنسرو ماهی، پودر ماهی برای خوراک دام و بسته‌بندی میگو، به ارزش افزوده کمک کرده و هزاران فرصت شغلی در زنجیره تأمین، حمل‌ونقل و صادرات ایجاد کرده است. با این حال، این صنعت با چالش‌هایی چون صید غیرمجاز توسط شناورهای خارجی، کمبود زیرساخت‌هایی مانند برق پایدار و اثرات تغییرات اقلیمی مواجه است.
چالش ها و تهدیداتی که نیازمند توجه‌اند
کشاورزی و شیلات هرمزگان با موانع متعددی روبه‌روست. در بخش کشاورزی، کاهش منابع آبی زیرزمینی، گرمای شدید و فرسایش خاک، تهدیدات اصلی هستند. در شیلات، صید بی‌رویه، ورود شناورهای خارجی و آلودگی ناشی از پساب‌های صنعتی و نفتی، اکوسیستم دریایی را به خطر انداخته است. افزایش دمای آب و کاهش اکسیژن محلول نیز زیستگاه آبزیان را تحت تأثیر قرار داده و مهاجرت برخی گونه‌ها را به دنبال داشته است.
به عنوان مثال، گزارش‌هایی از صید گسترده توسط شناورهای خارجی در سال‌های اخیر مطرح شده که با صید صیادان محلی رقابت ناسالم ایجاد کرده است. برای مدیریت این مسائل، شیلات هرمزگان اقداماتی مانند ممنوعیت موقت صید برخی گونه‌ها را اجرا کرده، اما این اقدامات نیازمند نظارت دقیق‌تر و همکاری منطقه‌ای است.
نگاهی به آینده
هرمزگان می‌تواند با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، مانند سیستم‌های آبیاری هوشمند در کشاورزی و پرورش ماهی با استفاده از انرژی خورشیدی در شیلات، بهره‌وری را افزایش دهد. معرفی ارقام جدید مقاوم به خشکی، توسعه گردشگری شیلاتی و تقویت بازارهای صادراتی، از دیگر فرصت‌های پیش روست.
سیاست‌های توسعه دریاپایه در برنامه هفتم توسعه نیز بستری برای جذب سرمایه و اجرای پروژه‌های بزرگ فراهم کرده است. به گفته استاندار، «هرمزگان می‌تواند با تکیه بر داشته‌های خود، نقش کلیدی در امنیت غذایی و رشد اقتصادی کشور ایفا کند.» در این راستا، همکاری میان دولت، مراکز علمی و فعالان محلی ضروری است. آموزش کشاورزان و صیادان، توسعه زیرساخت‌ها و حفاظت از منابع طبیعی، می‌تواند این ظرفیت‌ها را به شکوفایی برساند.
توسعه پایدار در گرو هم‌افزایی
هرمزگان، با وجود محدودیت‌های اقلیمی، از پتانسیل‌های بی‌نظیری در کشاورزی و شیلات برخوردار است که با مدیریت علمی و استفاده از فناوری، می‌تواند به الگویی موفق در توسعه پایدار تبدیل شود. تأکید استاندار و معاون وزیر بر پژوهش و نوآوری، عزم جدی برای غلبه بر چالش‌ها و تبدیل تهدیدها به فرصت‌ها را نشان می‌دهد. توسعه شیلات، افزایش تولید محصولات مقاوم و تقویت زیرساخت‌ها، معیشت مردم را بهبود می‌بخشد و جایگاه هرمزگان را به‌عنوان پیشگام اقتصاد دریاپایه در ایران و منطقه تثبیت می‌کند.
آینده‌ای روشن در انتظار این استان است، به شرط آنکه علم، عمل و اراده در کنار هم قرار گیرند.
ثبت دیدگاه