دریانیوز// در تاریخ معاصر ایران، دوران سلطنت محمدرضا شاه پهلوی همواره یکی از مقاطع پرچالش و مورد بحث بوده است. برخی از تحلیلگران و تاریخ‌نگاران معتقدند که شاه پهلوی در بسیاری از موارد به منافع ملی ایران خیانت کرده و کشور را به سوی وابستگی سیاسی و اقتصادی سوق داده است. در این راستا، برای بررسی ابعاد مختلف این موضوع، با محمدرسول جلالی، رئیس سازمان بسیج رسانه استان هرمزگان، گفتگو کرده‌ایم.
دریا : همانطور که می‌دانید، یکی از موضوعات مهم در تاریخ معاصر ایران، اقدامات محمدرضا شاه پهلوی است. برخی او را به خیانت به منافع ملی ایران متهم می‌کنند. شما در این باره چه تحلیلی دارید؟
بله، بدون شک محمدرضا شاه پهلوی یکی از شخصیت‌های جنجالی تاریخ معاصر ایران است. به‌طور کلی، در بسیاری از موارد، تصمیمات و سیاست‌هایی که شاه در طول سلطنت خود اتخاذ کرد، بیشتر به منافع قدرت‌های خارجی خدمت کرد تا به منافع واقعی مردم ایران. یکی از اساسی‌ترین نقدها به شاه این است که او در دوره‌های مختلف، به‌ویژه پس از کودتای ۱۳۳۲، سیاست‌های خود را بر اساس منافع بیگانگان، به‌ویژه آمریکا و انگلستان، تنظیم کرد.
دریا :آیا می‌توانید به نمونه‌هایی از این سیاست‌ها اشاره کنید که به نظر شما نشان‌دهنده وابستگی شاه به بیگانگان است؟
قطعاً. یکی از بارزترین مثال‌ها، قرارداد ۱۳۳۳ است که شاه با غرب امضا کرد. این قرارداد که به “قرارداد ۲۵ ساله” معروف شد، عملاً ایران را از نظر اقتصادی به قدرت‌های خارجی وابسته می‌کرد و نفت ایران را در دست شرکت‌های غربی قرار می‌داد. در حالی که ایران باید از درآمدهای نفتی خود بهره‌مند می‌شد، شاه با این قرارداد شرایطی ایجاد کرد که منافع غرب را تأمین می‌کرد و مردم ایران در این میان هیچ سودی نمی‌بردند.
دریا : به‌طور کلی، شاه چگونه ایران را به بیگانگان وابسته کرد و این وابستگی چه تأثیری بر مردم داشت؟
وابستگی شاه به قدرت‌های خارجی از جنبه‌های مختلفی قابل تحلیل است. اولاً، شاه به‌جای تکیه بر توان داخلی کشور، سیاست‌های اقتصادی و سیاسی خود را در راستای تأمین منافع قدرت‌های خارجی تنظیم کرد. این وابستگی در عرصه‌های مختلف به‌ویژه در حوزه نظامی، اقتصادی و سیاسی تأثیرات منفی زیادی داشت. برای مثال، حضور پایگاه‌های نظامی آمریکا در ایران و تأمین سلاح‌های مدرن از کشورهای غربی، موجب شد که ایران در موقعیتی قرار گیرد که عملاً از استقلال سیاسی و اقتصادی خود فاصله بگیرد.
دریا : علاوه بر این وابستگی، شاه در داخل کشور نیز چه اقداماتی داشت که به نظر شما خیانت‌آمیز بود؟
در داخل کشور، شاه با استفاده از سرکوب مخالفان و محدود کردن آزادی‌های سیاسی، فضای جامعه را کاملاً بسته نگه داشته بود. سازمان‌هایی مانند ساواک که زیر نظر مستقیم شاه فعالیت می‌کردند، به‌طور گسترده‌ای مخالفان سیاسی و اجتماعی را تحت تعقیب و شکنجه قرار می‌دادند. این سرکوب‌ها نه تنها به آزادی‌های فردی و اجتماعی آسیب می‌زد، بلکه باعث ایجاد نارضایتی‌های عمومی می‌شد که در نهایت به انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ انجامید. شاه به‌جای ایجاد یک فضای دموکراتیک و حاکمیت قانون، به سرکوب شدید مخالفان پرداخت.
دریا : در زمینه اصلاحات اجتماعی و اقتصادی که شاه به‌ویژه در قالب انقلاب سفید مطرح کرد، چه ارزیابی‌‌ای دارید؟
“انقلاب سفید” که شاه به‌عنوان مجموعه‌ای از اصلاحات اقتصادی و اجتماعی معرفی کرد، در واقع بیشتر جنبه تبلیغاتی داشت تا اصلاحات واقعی. البته در ظاهر، شاه به دنبال مدرن‌سازی کشور و بهبود وضعیت اجتماعی مردم بود، اما در عمل بسیاری از این اصلاحات به نفع طبقات خاص و نزدیکان شاه تمام شد. به‌عنوان مثال، اصلاحات ارضی که قرار بود به نفع کشاورزان باشد، در واقع بیشتر به نفع زمین‌داران بزرگ و سرمایه‌داران تمام شد. همچنین، نارضایتی‌ها از وضعیت اقتصادی و اجتماعی در دوران شاه به‌طور روزافزونی افزایش پیدا کرد و باعث شد که بسیاری از اقشار مختلف جامعه، به‌ویژه طبقات پایین، به شاه به چشم دشمنی نگاه کنند که تنها به منافع خود و قدرت‌های خارجی می‌اندیشد.
دریا : این سیاست‌ها و اقدامات در نهایت چه پیامدی برای ایران داشت؟
این سیاست‌ها، به‌ویژه وابستگی به بیگانگان و سرکوب داخلی، در نهایت موجب نارضایتی شدید مردم از حکومت شاه شد. وقتی مردم احساس کردند که حکومت نه تنها به منافع آنها توجه نمی‌کند، بلکه به‌طور مستقیم به قدرت‌های خارجی وابسته است و آزادی‌های آنها را نیز محدود کرده است، به شدت علیه آن اعتراض کردند. در نهایت، این اعتراضات و نارضایتی‌ها به انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ منتهی شد. انقلاب اسلامی در واقع واکنشی به سیاست‌های شاه بود که مردم را از حقوق اولیه خود محروم کرده بود.
دریا : در مجموع، می‌توان گفت که خیانت شاه به منافع ملی ایران در سیاست‌های داخلی و خارجی او نهفته بود. آیا این درست است؟
بله، به‌طور کلی می‌توان گفت که سیاست‌های محمدرضا شاه نه تنها در جهت منافع مردم ایران نبود، بلکه بیشتر منافع خارجی‌ها و نزدیکان خود را تأمین می‌کرد. این سیاست‌ها در نهایت به از دست رفتن استقلال و هویت ملی ایران و شکل‌گیری نارضایتی‌های گسترده منجر شد. به‌طوری‌که مردم ایران در نهایت تصمیم گرفتند که در برابر سلطنت شاه ایستادگی کنند و انقلاب بزرگی را رقم بزنند که نتیجه‌اش سقوط رژیم پهلوی و برقراری نظام جمهوری اسلامی بود.
دریا : سخن پایانی:
امیدوارم با تبیین و تشریح جنایات و خیانت‌های رژیم منحوس پهلوی، مردم بیشتر به تاریخ خود توجه کنند و از آن عبرت بگیرند تا بتوانند مسیر آینده کشور را بهتر و هوشمندانه‌تر انتخاب کنند.
ثبت دیدگاه