سیگار الکترونیک؛ طعم شیرین، عواقب تلخ!

دریانیوز// سیگارهای الکترونیک یا ویپ‌ها (Vape) در سال‌های اخیر به عنوان جایگزینی برای سیگارهای سنتی معرفی شده‌اند، اما تحقیقات نشان می‌دهد که این محصولات نه تنها بی‌ضرر نیستند، بلکه به ویژه برای نوجوانان و جوانان خطرات جدی به همراه دارند. سیگارهای الکترونیک حاوی مواد شیمیایی سمی و نیکوتین هستند که می‌توانند باعث اعتیاد، مشکلات تنفسی و آسیب‌های مغزی در سنین پایین شوند. متأسفانه، تبلیغات گسترده و جذابیت‌های ظاهری این محصولات باعث شده است که استفاده از آن‌ها به ویژه در میان دختران جوان و نوجوانان افزایش یابد. این روند نگران‌کننده، نیاز به اقدامات پیشگیرانه و آموزشی جدی در مدارس و خانواده‌ها را بیش از پیش آشکار می‌سازد.

آسیب‌های سیگار الکترونیک

برخی از مهم‌ترین آسیب‌های سیگارهای الکترونیک عبارتند از:
۱٫ اعتیاد به نیکوتین: نیکوتین موجود در سیگارهای الکترونیک به شدت اعتیادآور است و می‌تواند باعث وابستگی شدید در مصرف‌کنندگان، به ویژه نوجوانان شود.
۲٫ مشکلات تنفسی: استنشاق مواد شیمیایی موجود در سیگارهای الکترونیک می‌تواند باعث التهاب ریه، برونشیت و سایر مشکلات تنفسی شود.
۳٫ آسیب‌های مغزی: نیکوتین بر رشد مغز نوجوانان تأثیر منفی می‌گذارد و می‌تواند باعث اختلال در یادگیری، حافظه و تمرکز شود.
۴٫ افزایش خطر بیماری‌های قلبی: مواد شیمیایی موجود در سیگارهای الکترونیک می‌توانند به عروق خونی آسیب رسانده و خطر بیماری‌های قلبی را افزایش دهند.
۵٫ مواجهه با مواد سرطان‌زا: برخی از مواد شیمیایی موجود در سیگارهای الکترونیک، مانند فرمالدهید و استالدهید، می‌توانند سرطان‌زا باشند.
۶٫ جذابیت برای نوجوانان: طعم‌های مختلف و طراحی جذاب سیگارهای الکترونیک باعث شده است که نوجوانان به راحتی به سمت این محصولات جذب شوند و بدون آگاهی از خطرات آن‌ها، مصرف را آغاز کنند.

آمار استفاده از سیگار الکترونیک در ایران

اگرچه آمار دقیق و رسمی از تعداد مصرف‌کنندگان سیگار الکترونیک در ایران وجود ندارد، اما گزارش‌ها و مطالعات نشان می‌دهند که استفاده از این محصولات به ویژه در میان نوجوانان و جوانان در حال افزایش است. بر اساس برخی بررسی‌ها و اظهارات مسئولان بهداشتی و آموزشی، موارد زیر قابل توجه است:

– شیوع در میان نوجوانان: طبق گزارش‌ها، استفاده از سیگارهای الکترونیک در میان دانش‌آموزان مقطع متوسطه، به ویژه در شهرهای بزرگ، رو به افزایش است. برخی مطالعات نشان می‌دهند که حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از نوجوانان ایرانی حداقل یک بار از سیگار الکترونیک استفاده کرده‌اند.
– جنس مصرف‌کنندگان: اگرچه مصرف سیگارهای سنتی در ایران بیشتر در میان مردان رایج است، اما سیگارهای الکترونیک به ویژه در میان دختران جوان و نوجوانان محبوبیت بیشتری پیدا کرده است.
– دسترسی آسان: فروش غیرقانونی و بدون نظارت سیگارهای الکترونیک در بازار و فضای مجازی، دسترسی نوجوانان به این محصولات را تسهیل کرده است.
– تبلیغات گسترده: تبلیغات غیرمستقیم در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، به ویژه از طریق اینفلوئنسرها، باعث افزایش جذابیت این محصولات برای نوجوانان شده است.

به گفته سمیه السادات ابراهیمی، مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش، طرح پاد (پیشگیری از دخانیات) در همه مدارس ۳۲ منطقه تهران با هدف کاهش استعمال دخانیات اجرا خواهد شد. وی با اشاره به افزایش شیوع استعمال دخانیات و سیگار الکترونیک در میان دختران، اعلام کرد که در رصد و پایش آسیب‌های اجتماعی در استان‌ها، مسائل خانوادگی در صدر قرار داشته و مصرف دخانیات در رتبه چهارم آسیب‌های اجتماعی کشور قرار دارد.

ابراهیمی افزود: یکی از مفاد تفاهم‌نامه‌ای که با ۳۲ منطقه بسته شده، این است که در حوزه پیشگیری از مصرف دخانیات، کار جدی در همه مدارس انجام شود. وی درباره علت شیوع مصرف دخانیات در مدارس دخترانه توضیح داد: «در کل آسیب‌های اجتماعی به سمت دخترها پیش می‌رود، علت آن هم فضای مجازی و کمرنگ شدن هویت دخترانه در کل اجتماع است. باید به سمت تقویت این هویت دخترانه و لطافت دخترانه پیش برویم.» مدیرکل امور تربیتی همچنین به افزایش آسیب‌های اجتماعی در حوزه زنان، از جمله استعمال مواد مخدر و دخانیات اشاره کرد و گفت: «در فضای دانش‌آموزی، تبلیغات گسترده در این حوزه، به ویژه در سینماهای خانگی که دختران و زنان بیشتر استعمال دخانیات و سیگار دارند، همراه با عوامل اجتماعی، خانوادگی و فرهنگی، باعث این شیوع شده است.»

ابراهیمی تأکید کرد که آسیب‌های اجتماعی تک‌عاملی نیستند و همه عوامل دست به دست هم داده‌اند تا امروز دختران بیشتر از گذشته گرفتار آسیب‌های اجتماعی و استعمال دخانیات شوند. وی با اشاره به آمار بالای مصرف دخانیات در رده سنی متوسطه دوم، خانواده را به عنوان منشاء و عامل پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی معرفی کرد و گفت: «اگر خانواده محیط امن عاطفی و روانی را برای فرزندان ایجاد کند و نیازهای عاطفی و امنیتی آن‌ها را تأمین کند، این کودکان در جامعه کمتر آسیب می‌بینند.وی همچنین به کاهش گفتگو بین والدین و فرزندان اشاره کرد و گفت: «متأسفانه امروز مقدار گفتگوی خانواده‌ها با فرزندانشان در شبانه‌روز به دقیقه کاهش یافته است.

والدین باید فضای امنی ایجاد کنند، از قضاوت و سرزنش بپرهیزند و با پذیرندگی و امنیت، اعتماد فرزندان را جلب کنند تا آن‌ها بتوانند مسائل خود را با والدین در میان بگذارند. در نهایت می توان گفت افزایش مصرف سیگارهای الکترونیک و دخانیات در میان دختران جوان و نوجوانان، زنگ خطری برای جامعه و نظام آموزشی است. این مسئله سلامت جسمی و روانی نسل آینده را تهدید می‌کندو نشان‌دهنده ضعف در سیستم‌های حمایتی خانواده و مدرسه است.

اجرای طرح‌هایی مانند پاد (پیشگیری از دخانیات) در مدارس گامی مثبت در جهت کاهش این آسیب‌ها است، اما موفقیت این طرح‌ها مستلزم مشارکت فعال خانواده‌ها، افزایش آگاهی عمومی، و ایجاد فضای امن عاطفی برای نوجوانان است. خانواده‌ها باید بیش از پیش به نقش خود در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی واقف باشند و با گفتگو و حمایت، فرزندان خود را از خطرات مصرف دخانیات و سیگارهای الکترونیک دور نگه دارند.