به سلامتی کوری و مرگ

دریانیوز// بحران مسمومیت و مرگ ناشی از مصرف نوشیدنی‌های الکلی، با مرگ ده‌ها نفر در کشور دوباره بر سر زبان‌ها افتاد. البته باید به این نکته اشاره کرد که مرگ ناشی از مصرف مشروبات الکلی تنها مختص به ایران نیست و طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت (WHO) در تیرماه ۱۴۰۳، الکل سالانه نزدیک به ۳ میلیون نفر را می‌کشد.

مرگ و میرهای ناشی از مصرف نوشیدنی‌های الکلی در ایران معمولا به دلیل مسمومیت رخ می‌دهد، درحالی که در سایر کشورها الکل از طریق رانندگی در حالت مستی، خشونت و سوء استفاده‌ها و بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات سالانه جان مردم را می‌گیرد. در کشور ایران به دلیل ممنوعیت مصرف نوشیدنی‌های الکلی، مشروبات به شکل غیرقانونی تولید و توزیع می‌شوند و همین عامل سالانه به سلامت بسیاری از افراد آسیب می‌زند و در برخی موارد به مرگ آن‌ها ختم می‌شود.

این نخستین سالی نیست که مسمومیت الکلی در کشور به شکل گستره رخ می‌دهد. سال گذشته بود که یک نماینده مجلس اعلام کرد میزان مصرف الکل در ایران حتی از کشورهایی که مصرف در آن‌ها آزاد است،‌ بیشتر است.

باید اشاره کرد که به دلیل تولید و مصرف غیرقانونی الکل در ایران نمی‌توان به چنین ادعایی تکیه کرد، اما نکته مورد توجه آن است که تنها در شش ماه نخست سال گذشته، هفت درصد از کل مسمومیت‌هایی که منجر به فوت شده، بر اثر مسمومیت با الکل بوده که ۵/۱ درصد نسبت به سال قبل افزایش داشته است. سال گذشته میزان مسمومیت الکی و مرگ و میر ناشی از آن به حدی بالا رفت که حدود ۱۱ نفر از توزیع‌کنندگان مشروبات الکلی دستگیر و به اعدام محکوم  شدند.

موج‌های مسمومیت الکی هر از چندگاهی در ایران خیز برمی‌دارند و سلامتی و جان افراد را در خطر قرار می‌دهند. در سال ۱۳۹۷ نیز یک موج جدی مسمومیت الکلی در ایران شکل گرفت. به گفته حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت وقت، در چند هفته حدود ۹۶۰ نفر دچار مسمومیت الکلی شدند.

در ایران هرگونه مصرف خوراکی الکل (شرب خمر) و تمامی اعمالی که در رابطه با مشروبات الکلی امکان وقوع آن وجود دارد، جرم است و مجازات دارد. این جرایم به دو دسته حدی و تعزیری تقسیم می‌شوند. نوشیدن مشروبات الکلی جرم حدی است، اما سایر اقدامات از قبیل حمل، نگهداری، عرضه، فروش و… جرایم تعزیری هستند.

از سوی دیگر بر اساس ماده ۲۶۴ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲، مصرف مسکر از قبیل خوردن، تزریق و تدخین آن کم باشد یا زیاد، جامد باشد یا مایع، مست کند یا نکند، خالص باشد یا مخلوط به گونه‌ای که آن را از مسکر بودن خارج نکند، موجب حد است. همچنین در ماده ۷۰۳ قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات نیز آمده است که وارد کردن مشروبات الکلی به کشور قاچاق محسوب می‌شود و واردکننده صرف نظر از میزان آن به ۶ ماه تا پنج سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق و نیز پرداخت جزای نقدی به میزان ۱۰ برابر ارزش عرفی (تجاری‌) کالای یاد شده محکوم می‌شود.

اما با وجود این قوانین، هستند افرادی که به قیمت گرفتن بینایی و جان مردم از طریق مشروبات دست‌ساز کسب درآمد می‌کنند. عمده مسمومیت‌های منجر به مرگ در ایران به دلیل استفاده از این مشروبات دست‌ساز و تقلبی است که در آن متانول (الکل چوب) وجود دارد.
عمده افرادی که در اثر مصرف مشروبات الکلی می‌میرند، با الکل متانول یا الکل چوب مسموم می‌شوند. این آلودگی با الکل متانول از مواد سلولزی موجود در مواد اولیه مشروبات الکلی مثل چوب متصل به انگور و کشمش یا هسته آن‌ها ایجاد می‌شود.

متاسفانه الکل متانول را نمی‌توان از روی طعم و مزه نسبت به الکل شرب تشخیص داد. این الکل بسیار خطرناک است و می‌تواند منجر به نابینایی و مرگ شود. خیلی از الکل‌های شربی که در بازار غیرقانونی ایران به شکل پلمب شده عرضه می‌شوند، تقلبی است. این مشروبات در کارگاه‌های زیرزمینی تولید می‌شود و به اسم الکل‌های برند به فروش می‌رسد. در واقع، به همین دلیل است که خرید و فروش شیشه‌های الکل در ایران بسیار رواج دارد.مشکل اصلی الکل‌های دست‌ساز وجود متانول در آن است.

در روزهای گذشته که آمار مسمومیت‌ها و کشته‌شدگان در برخی استان‌ها همچون گیلان بالا رفت به دلیل الکل‌های حاوی متانول بود. این الکل‌ها در فرآیند تخمیر خود به سمت تولید متانول می‌روند که به آسانی قابل تشخیص نیست.از سوی دیگر افرادی که این الکل‌ها را می‌سازند، معمولا تمایل دارند تا آن‌ها را در بطری‌های خارجی بسته‌بندی و پلمب کرده بفروشند به همین دلیل آمارهایی در مورد مسمومیت افرادی که از مشروبات پلمب استفاده کرده‌اند نیز وجود دارد.

متانول یک الکل سمی و صنعتی است

مصرف این الکل به نوعی اورژانس تلقی می‌شود و بلافاصله پس از مصرف فرد باید خدمات درمانی دریافت کند. این الکل با تأخیر ۱۸ تا ۳۶ ساعته جذب می‌شود. آنزیمی که در بدن وظیفه تجزیه الکل را دارد تمایل به اتانول دارد و با تأخیر به سراغ متانول می‌رود. در این زمان نیز وقتی متانول را متابولیزه می‌کند از آن سم استخراج می‌شود. مصرف متانول خالص به سرعت اثرات خود را نشان می‌دهد این در حالیست که در الکل‌های دست‌ساز که ترکیبی از اتانول و متانول در آن وجود داد این اثرات با تأخیر خود را نشان می‌دهند.

تأثیر الکل متانول بر افراد

مصرف الکل دست‌ساز یا غیراستاندارد که در آن متانول دارد موجب دوگونه تأثیر مزمن مانند کوری برگشت‌ناپذیر و مرگ را به دنبال دارد. اگر در دو سه روز بیمار به بیمارستان مراجعه نکند، متابولیسم ایجاد شده بر روی اعصاب بینایی تأثیر گذاشته و موجب نابینایی می‌شود.تأثیر دیگر الکل‌های سمی بر روی کلیه، کبد و سایر اندام‌های داخلی و حتی قلب ومغز بوده و موجب نارسایی آن‌ها می‌شود و این نارسایی نیز موجب مرگ می‌شود.

مسموم شدگان الکلی باید به بیمارستان‌ها مراجعه کنند، کسی آن‌ها را سوال پیچ نمی‌کند که به چه دلیلی مسموم شده‌اند؟ قانونی نیز وجود ندارد که مراکز درمانی مسموم شدگان را به ضابطین قضایی معرفی کند. اصل بر رازداری پزشک است مگر اینکه مقام قضایی استعلام کند.
رازداری و رازپوشی پشتوانه‌های قانونی و اخلاق پزشکی قدرتمندی دارد و تا جایی که امکان دارد و حتی در صورت استعلام قضایی پزشک باید در جهت رازپوشی بیمار تلاش کند.

از سوی دیگر استنکاف از کمک به بیمار فارغ از اینکه چه کسی است و چه کاری کرده است، مستوجب تعقیب قضایی است، از نظر اخلاق پزشکی هم اولین کار برای مسمومان ناشی از الکل این است که به او خدمات درمانی ارائه شود و افراد دیگری که همراه او به مصرف الکل پرداخته‌اند را به کادر درمان معرفی کند تا بلافاصله به این افراد هم کمک‌های پزشکی ارائه شده و مشکلات بعدی را پیدا نکنند. الکل‌های حاوی اتانول یا الکل‌های استاندارد نیز باعث دو نوع مسمومیت حاد و مزمن می‌شود. مصرف خارج از نرم آن موجب افت فشار خون، قند خون و… می‌شود و حتی موجب کاهش هوشیاری و اختلال در تعادل شود.

اتانول نیز اثرات مزمنی دارد و موجب التهاب پانکراس، مشکلات کبدی و تاری دید می شود، اما تأثیر سمی و مرگ ناگهانی بعد از مصرف آن نادر است. وقتی بیمار به بیمارستان مراجعه کند با تزریق یک سرم و تنظیم قند او مشکلات بیمار حل می‌شود، اما تأثیرات مزمن آن ممکن است ادامه داشته باشد.