آلزایمر، بیماری اختلال شناخت و حافظه

دریانیوز// روز جهانی آلزایمر، ۲۱سپتامبر هر سال، روزی است که سازمان های آلزایمر در سراسر جهان تلاش خود را بر روی افزایش آگاهی در مورد آلزایمر و زوال عقل متمرکز می کنند.
بررسی ها حاکی از آن است که هر ۳ ثانیه یک نفر در جهان به دمانس مبتلا می شود و هر ۶۸ ثانیه یک فرد به بیماری آلزایمر مبتلا می شود و سالانه حدود ۱۰ میلیون نفر در جهان به این بیماری مبتلا می‌شوند که سهم بیشتر آن را سالمندان تشکیل می‌دهند. پیش‌بینی شده که تا سال ۲۰۳۰ تعداد مبتلایان به دمانس به ۸۲ میلیون نفر و تا سال ۲۰۵۰ به ۱۵۲ میلیون نفر خواهد رسید.

تاریخچه روزجهانی آلزایمر
انجمن جهانی آلزایمر در سال ۱۹۸۰ تشکیل شد که پیشروترین سازمان درمانی داوطلبانه در پژوهش، مراقبت و حمایت درحوزه آلزایمر است که این انجمن متعهد شده است برای مقابله با این چالش جهانی با شرکای خود، تحقیقاتی در سطح جهان انجام دهد.روز جهانی آلزایمر یک کمپین بین المللی است که هر سپتامبر به منظور افزایش آگاهی و به چالش کشیدن ننگ پیرامون زوال عقل انجام می شود.این کمپین در سال ۲۰۱۲ آغاز شده است.

دمانس مغزی چیست؟
بنا به تعریف سازمان بهداشت جهانی (WHO)، زوال عقل یا دمانس مجموعه‌ای از اختلالات است که با کاهش سطح شناختی قبلی همراه است که بر فعالیت‌های روزمره زندگی یا عملکرد اجتماعی فرد اثر می‌گذارد. زوال عقل در سراسر جهان یکی از بزرگترین چالش‌هایی است که با آن مواجه هستیم و تقریبا ۵۰ میلیون نفر در سطح جهان مبتلا به بیماری دمانس هستند که تقریبا ۶۰ درصد آنها در کشورهایی با درآمد کم و متوسط زندگی می‌کنند.در دمانس با نوعی اختلال کلی اکتسابی در شناخت مواجهیم که پیش رونده و برگشت ناپذیر است.معمولا افت حافظه نشانه ای است که سبب مراجعه فرد به پزشک می‌شود و علاوه بر آن نقائصی در چندین قلمرو شناختی مانند قدرت تفکر، تکلم، قضاوت، استدلال و ادراک دیده می شود.

بیماری آلزایمر چیست؟
بیماری آلزایمر شایع ترین نوع دمانس، با شروعی تدریجی و پیشرفتی مداوم است که به تدریج حافظه و توانایی های ذهنی دیگر مانند تفکر، تکلم، ادراک، استدلال و قضاوت فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و او در انجام وظایف روزانه زندگی با مشکل مواجه می‌شود. درواقع بیماری آلزایمر یک اختلال پیشرونده‌‌ی عصبی است که موجب می‌شود سلول‌های مغز به مرور زمان از بین بروند و باعث ایجاد مشکلاتی در حافظه، تفکر و رفتار بیمار می‌شود. همچنین این بیماری شایع‌ترین دلیل زوال عقل است. این بیماری پیشرونده است و به همین دلیل نشانه‌های این بیماری به آهستگی و در طول زمان بدتر می‌شود. نشانه‌های آلزایمر در مراحل ابتدایی فراموشی متوسط است و در مراحل نهایی باعث می‌شود بیمار نتواند با محیط پیرامونش ارتباط برقرار کند و امور زندگی را انجام دهد. پس از تشخیص بیماری آلزایمر به طور متوسط ۴ تا ۸ سال بیمار زنده خواهد ماند اما با درمان صحیح و دیگر عوامل بیمار می‌تواند تا ۲۰ سال پس از تشخیص بیماری زنده بماند.

طبق آمار، در هر ۳ ثانیه یک نفر در جهان به آلزایمر مبتلا می‌شود و یک سال تشخیص زودتر، می‌تواند ۵ سال معلولیت ناشی از آلزایمر را کاهش دهد.فرد مبتلا به آلزایمر پاسخ سوالی را که چند لحظه قبل پرسیده است فراموش می‌کند و مجدداً همان سوال را می‌پرسد. بیمار مسیر بازگشت به خانه را گم می‌کند و به یاد نمی‌آورد وسایل خود را کجا گذاشته است. یکی از مشکلاتی که زوال عقل در ادامه به وجود می‌آورد، توهم و هذیان است. به طور مثال فرد تصور می‌کند همسر یا پرستارش قصد آسیب رساندن به او را دارند. در صورت پیشرفت این بیماری توانایی کنترل ادرار و مدفوع از دست خارج می‌شود. ممکن است در تکلم هم دچار مشکل در نتیجه کم حرف و گوشه گیر شود. به تدریج بیمار توانایی حرکتی خود را از دست می‌دهد و زمین می‌خورد.آلزایمر یک شوخی نیست و بیمار مبتلا شایسته احترام و درک متقابل است.خانواده فرد مبتلا با موقعیتی ترسناک و دشوار مواجه هستند و واکنش‌های اجتماعی،‌ تمسخر و رفتارهایی دور از شأن می‌تواند این افراد را تحت فشار بیشتر قرار دهد.یکی از مهم‌ترین دلایل بروز آلزایمر، تجمع پلاک‌های پروتئین آمیلوئید در مغز است.

آمیلویید یک اصطلاح عمومی برای پروتئین‌هایی است که به طور طبیعی در بدن بوجود می‌آیند. در مغز افراد سالم، این پروتئین نابود می‌شود؛ ولی در مغز افراد مبتلا به آلزایمر، تجمع می‌یابد.مهمترین عامل خطر آلزایمر، افزایش سن است به‌طوری که حدود ۹۵ درصد مبتلایان به آلزایمر را افراد بالای ۶۵ سال تشکیل می‌دهند. با این حال آلزایمر تنها در افراد سالمند بروز پیدا نمی‌کند و چنانچه فردی در جوانی به آلزایمر مبتلا شود، به آن آلزایمر زودرس می‌‎گویند.

آلزایمریا تغییرات ناشی از افزایش سن؟
تفاوت‌هایی میان نشانه‌های بیماری دمانس (آلزایمر) و تغییرات ساختاری و عملکردی ناشی از افزایش سن وجود دارد که به شرح زیر است:گرفتن تصمیمات نامناسب در بعضی مواقع از تغییرات ناشی از افزایش سن است درصورتی که قضاوت و تصمیم‌گیری ضعیف از نشانه‌های بیماری دمانس (آلزایمر) است.فراموش کردن پرداخت‌های ماهیانه از تغییرات ناشی از افزایش سن است درصورتی که ناتوانی در مدیریت بودجه از نشانه‌های بیماری دمانس (آلزایمر) است.

فراموش کردن روزهای هفته و سپس به خاطر آوردن آن روزها از تغییرات ناشی از افزایش سن است؛ درصورتی که فراموش کردن روزها و حتی فصل‌های سال از نشانه‌های بیماری دمانس (آلزایمر) است.فراموش کردن استفاده صحیح و به‌جا از کلمات در زمان مناسب در بعضی مواقع از تغییرات ناشی از افزایش سن است؛ درصورتی که بروز مشکل در مکالمات و گفتگوهای روزمره از نشانه‌های بیماری دمانس (آلزایمر) است.گم کردن اشیاء در بعضی مواقع از تغییرات ناشی از افزایش سن است درصورتی که گم کردن اشیاء و ناتوانی در جستجوی مجدد آن از نشانه‌های بیماری دمانس (آلزایمر) است.

بیماری آلزایمر در سالمندان
یکی از عوارض شایعی که امروزه در سالمندان با آن رو به رو هستیم بیماری آلزایمر است. متخصصان معتقد هستند تحلیل رفتن سلول‌های مغز مهم‌ترین علت بیماری آلزایمر است که از سن ۶۵ سالگی احتمال بروز آن افزایش می‌یابد. سالمندان ابتدا حافظه کوتاه مدت و سپس حافظه بلندمدتش را از دست می‌دهد. اگر سه مورد از نشانه‌ها و علائم این بیماری را در سالمندان مشاهده کردید سریعاً او را نزد پزشک ببرید.در ادامه پیشرفت این بیماری، فرد مبتلا حواس پنجگانه خود را نمی‌تواند کنترل کند. آنها به مراقبت‌های شدید احتیاج پیدا می‌کنند.

دارو و درمان آلزایمر
برای بیماری آلزایمر درمان قطعی وجود ندارد اما برخی از داروها اثر پیشگیرانه دارد و موجب کاهش علائم و پیشرفت این بیماری می‌شود. دارویی در مراحل متوسط و شدید بیماری آلزایمر تجویز می‌شود. این دارو تنها علائم درک و شناخت، حافظه، قدرت صحبت و فعالیت ذهنی بیمار را بهبود می‌بخشد. البته این دارو عوارض زیادی مثل عصبی شدن، سرگیجه، تکرر ادرار، بی اشتهایی، درد قفسه سینه، تشنج، کاهش وزن و تاری دید را به دنبال خواهد داشت.

عوامل دخیل در بیماری آلزایمر
سن بالا، سابقه خانوادگی، جنس مونث بودن، سندرم داون بودن، افسردگی، کم تحرکی، کم خوابی، مصرف زیاد نمک، اضطراب، دخانیات.

روش‌هایی برای مبارزه با آلزایمر
استرس را کاهش دهید، به طور منظم ورزش کنید، روابط اجتماعی قوی داشته باشد،خواب کافی داشته باشید، کلسترول بد را کاهش دهید، فشار خون را کاهش دهید.

روش های تشخیص بیماری آلزایمر
تشخیص این بیماری توسط پزشک و با بررسی تاریخچه سلامت بیمار و انجام برخی معاینات جسمانی/ روانی و آزمایشهایی چون، سی‌تی اسکن، ام آر آی ، نوار مغزی، آزمایش مایع نخاع و یا آزمونهای روانشناسی انجام می پذیرد.

اثرات بیماری آلزایمر
معمولاً روند آسیب مغز در این بیماری از حافظه کوتاه مدت شروع می شود و سپس با درگیر شدن قسمتهای مختلف مغز، طیف وسیعی از علائم متفاوت ایجاد می‌شود که می‌توان آنها را در سه گروه کلی طبقه بندی نمود:

اختلالات شناختی
ضعف در حافظه و فراموش نمودن مطالب،اختلال در زبان ( بیان و یا درک کلمات)،اختلال‌ در تفکر(بروز هذیان، آسیب در تفکر انتزاعی و …)،ناتوانی در قضاوت و استدلال،اختلال در جهت‌یابی و وقوف به زمان و مکان، اختلال ‌در تصمیم‌گیری و حل‌ مسئله، اختلال در یادگیری مطالب جدید،کاهش توجه و تمرکز،اختلال ‌خواندن، نوشتن‌ و محاسبه

اختلالات خلقی/ روانی
آشفتگی و بی‌ثباتی خلق و تحریک‌پذیری،ترس و اضطراب، افسردگی و یا دلمردگی،از دست دادن لذتها وعلائق گذشته، ضعف تدریجی عواطف،شکاکی، سوءظن، بدبینی‌ و بی‌اعتمادی، بی خوابی و آشفتگی خواب، خندیدن و گریستن یکباره ‌و بی‌دلیل.

اختلالات رفتاری
رفتار آشفته ‌و غیر قابل پیش بینی، بی‌قراری ‌و پرسه‌زدن بی‌هدف و یا بی‌حرکت یکجا نشستن،سرگردانی و خارج شدن از منزل و گم شدن،پرخاشگری و رفتار تهاجمی، لجبازی و مخالفت ورزی،وابستگی شدید به مراقب (او چون سایه شما میگردد)،غروب زدگی (افزایش بیقراری در هنگام غروب)، بروز رفتارهای وسواس گونه،تکرار یک رفتار یا بیان یک عبارت به صورت مکرر،برداشتن وسایل دیگران،تغییر تدریجی شخصیت بیمار،مخفی و انبار نمودن وسایل یا خوراکی ها،کاهش ‌تعادل‌ فیزیکی و مهارت‌های‌ حرکتی ‌و هماهنگی میان آنها در راه ‌رفتن، غذاخوردن، لباس‌ پوشیدن ، ا ستحمام،بروز رفتارهای بازداری نشده و ناپسند.

آمار مبتلایان به بیماری آلزایمر در ایران و جهان
بنابر تحقیقات انجام شده در ایران، تقریبا یک درصد از جمعیت کشور مبتلا به بیماری آلزایمر هستند و از آنجا که سالمندان، حدود ۸/۲ درصد جمعیت را تشکیل می‌دهند و تا ۲ دهه آینده این آمار تا ۲۵ درصد افزایش خواهد داشت، پیش بینی می‌ شود روند افزایشی چشمگیری در آمار مبتلایان به آلزایمر را در کشور داشته باشیم.

سخن آخر
آلزایمر یک بیماری پیچیده است که هنوز ناشناخته‌های زیادی در آن وجود دارد. آنچه مشخص است، این است که این وضعیت با گذشت زمان بدتر می‌شود. اما درمان می‌تواند به تاخیر انداختن علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک کند.