دریانیوز// استان هرمزگان، با موقعیت جغرافیایی و اقتصادی ویژه خود، از دیرباز یکی از مناطق کلیدی ایران بوده است. با این حال، این استان در حوزه آموزش و پرورش با چالش‌هایی جدی مواجه است که نه‌تنها آینده نسل جوان آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه توسعه پایدار منطقه را نیز به خطر می‌اندازد.
از یک سو، کمبود مدرسه و معلم به‌عنوان یک معضل اساسی مطرح است و از سوی دیگر، تلاش‌هایی برای جبران این کاستی‌ها از طریق تأسیس مدارس غیردولتی و اختصاص زمین‌هایی با کاربری فرهنگی در دهه های اخیر صورت گرفته است.
اما در کنار این اقدامات، وضعیت نامناسب برخی از مدارس غیردولتی، شرایط دشوار معلمان و نابرابری در دسترسی به امکانات آموزشی، پیچیدگی‌هایی را به این موضوع افزوده است. در این یادداشت، به بررسی این مسائل و ارائه راهکارهایی برای بهبود وضعیت پرداخته می‌شود.
کمبود مدرسه و معلم؛ریشه‌ها و پیامدها
هرمزگان با جمعیتی رو به رشد و مهاجرپذیری و پراکندگی جغرافیایی خاص، از کمبود زیرساخت‌های آموزشی رنج می‌برد. در بسیاری از مناطق روستایی و حتی برخی نقاط شهری مانند بندرعباس، تعداد مدارس موجود با نیازهای واقعی دانش‌آموزان همخوانی ندارد.
بیش از ۶۰۰مدرسه در استان کمبود وجود دارد و بیش از ۱۴۰۰ کلاس درس مدرسه هم ناایمن و فرسوده اند و نیاز به بازسازی دارند. در برخی از مناطق مانند بخش شمیل بندرعباس نیاز است مدرسه استثنایی ساخته شود که هنوز این‌مدرسه علی رغم وعده های بسیار ،ساخته نشده است و دانش آموزان استثنایی چشم انتظار ساخت مدرسه برای خودشان‌هستند و شاید دوست نداشته باشند در مدرسه دیگر دانش آموزان تحصیل کنند.
کلاس‌های شلوغ، کمبود فضای آموزشی و نبود معلمان کافی، از جمله مشکلاتی است که سیستم آموزشی این استان را تحت فشار قرار داده است. این کمبودها به‌ویژه در مناطق محروم‌تر، جایی که دسترسی به امکانات اولیه نیز محدود است، نمود بیشتری دارد.
در پاسخ به این چالش، دولت و نهادهای مسئول اقداماتی نظیر اختصاص زمین‌هایی با کاربری فرهنگی برای ساخت مدارس دولتی و غیردولتی را در دستور کار قرار داده‌اند. این تلاش‌ها نشان‌دهنده توجه ویژه به توسعه زیرساخت‌های آموزشی است و می‌تواند گامی در جهت کاهش نابرابری‌های منطقه‌ای باشد.
با این حال، اجرای این پروژه‌ها با موانعی مانند کمبود بودجه، تأخیر در ساخت‌وساز و نبود برنامه‌ریزی دقیق برای تأمین نیروی انسانی در سال های اخیر مواجه بوده است. به‌عنوان مثال، ساخت یک مدرسه جدید بدون حضور معلمان متخصص و کارآمد، نمی‌تواند به‌طور کامل مشکل را حل کند. اینجاست که ضرورت هماهنگی بین توسعه زیرساختی و تأمین منابع انسانی بیش از پیش آشکار می‌شود.
مدارس غیردولتی؛ وعده‌های ناکام و نابرابری در امکانات
در کنار مدارس دولتی، مدارس غیردولتی نیز در هرمزگان، به‌ویژه در بندرعباس، نقش مهمی در آموزش دانش‌آموزان بر عهده دارند. این مدارس قرار بود با ارائه امکانات بهتر و کیفیت آموزشی بالاتر، بخشی از بار سیستم دولتی را کاهش دهند.
اما واقعیت چیز دیگری است. بسیاری از این مدارس از فضای آموزشی استاندارد برخوردار نیستند؛ کلاس‌های کوچک و تنگ، حیاط‌های غیرمناسب برای ورزش و زنگ تفریح و نبود امکانات موردنیاز آموزشی و آزمایشگاهی ، تجربه تحصیلی دانش‌آموزان را تحت تأثیر قرار داده است. زنگ تفریح که باید فرصتی برای استراحت و فعالیت بدنی باشد، در این مدارس به‌دلیل کمبود فضا، به زمانی بی‌ثمر تبدیل شده است.
از سوی دیگر، علی‌رغم دریافت شهریه‌های سنگین از والدین، برخی از این مدارس همچنان از خانواده‌ها می‌خواهند که لوازم آموزشی مورد نیاز و… را خودشان تهیه کنند.
این موضوع نه‌تنها با هدف اولیه تأسیس مدارس غیردولتی (ارائه خدمات بهتر در ازای هزینه) در تضاد است، بلکه فشار مالی مضاعفی بر والدین وارد می‌کند. این نابرابری در امکانات و خدمات، سؤالاتی جدی درباره کارایی و عدالت در این بخش از سیستم آموزشی مطرح می‌کند.
یکی از جنبه‌های نگران‌کننده در مدارس غیردولتی هرمزگان، وضعیت معلمان شاغل در این مؤسسات است. برخی از این معلمان گزارش می‌دهند که حقوقی حتی به اندازه دستمزد قانون کار هم دریافت نمی‌کنند، تا چه برسد به حقوق معلمان مدارس عادی که البته حقوق آنها نیز با هزینه های زندگی و تورم همخوانی ندارد و برخی معلمان چندشغله اند.
این در حالی است که آنها با تلاش و تعهد فراوان سعی در ارائه آموزش باکیفیت به دانش‌آموزان دارند. حقوق ناکافی نه‌تنها انگیزه معلمان را کاهش می‌دهد، بلکه به‌طور مستقیم بر کیفیت تدریس و یادگیری تأثیر می‌گذارد.
علاوه بر این، ناامنی شغلی نیز چالشی بزرگ برای این معلمان است. قراردادهای موقت و کوتاه‌مدت، اخراج در صورت اعتراض به شرایط کاری و عدم بیمه در ماه‌های تابستان در برخی از مدارس غیردولتی، از جمله مشکلاتی است که ثبات شغلی آنها را به خطر انداخته است.
این شرایط، معلمان را در موقعیتی قرار می‌دهد که یا باید به وضعیت موجود تن دهند یا با خطر از دست دادن شغل مواجه شوند. چنین وضعیتی نه‌تنها به ضرر معلمان، بلکه به ضرر کل سیستم آموزشی و دانش‌آموزان تمام می‌شود.
ضرورت عدالت آموزشی و ارتقای کیفیت
با توجه به شرایط موجود، رفع فوری کمبود مدرسه و معلم در هرمزگان یک ضرورت غیرقابل‌انکار است. آموزش، به‌عنوان پایه توسعه هر جامعه، باید در اولویت برنامه‌ریزی‌های استانی و کشوری قرار گیرد. برقراری عدالت آموزشی به این معناست که همه دانش‌آموزان، صرف‌نظر از موقعیت جغرافیایی یا وضعیت اقتصادی خانواده‌شان، به امکانات و فرصت‌های برابر دسترسی داشته باشند.
در حال حاضر، تفاوت فاحش بین امکانات مدارس دولتی و غیردولتی و حتی مدارس خاص در هرمزگان با سایر مناطق کشور، این عدالت را به چالش کشیده است.
علاوه بر افزایش تعداد مدارس و معلمان، تأمین تجهیزات آموزشی، ورزشی، برودتی و آزمایشگاهی نیز باید در کانون توجه قرار گیرد. در منطقه‌ای گرمسیر مانند هرمزگان، نبود سیستم‌های خنک‌کننده مناسب در مدارس، به‌ویژه در ماه‌های گرم سال، شرایط تحصیل را برای دانش‌آموزان طاقت‌فرسا می‌کند.
همچنین، کمبود آزمایشگاه‌ها و امکانات ورزشی، فرصت یادگیری عملی و رشد جسمانی را از دانش‌آموزان سلب کرده است. این کاستی‌ها می‌تواند به افزایش نرخ ترک تحصیل منجر شود و دانش‌آموزان را به سمت مشاغل کاذب یا آسیب‌های اجتماعی سوق دهد؛ پیامدی که هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی سنگینی برای جامعه به دنبال خواهد داشت.
نقش نظارت بر مدارس غیردولتی
یکی از راهکارهای اساسی برای بهبود وضعیت، افزایش نظارت بر عملکرد مدارس غیردولتی است. در حال حاضر، به نظر می‌رسد که نظارت کافی بر این مدارس وجود ندارد و این امر به برخی از مدیران اجازه می‌دهد که از رعایت استانداردهای آموزشی و شغلی سر باز زنند.
نهادهای مسئول، مانند اداره کل آموزش و پرورش هرمزگان، باید با وضع قوانین سخت‌گیرانه‌تر و انجام بازرسی‌های منظم، از پایبندی این مدارس به حداقل استانداردها اطمینان حاصل کنند. این نظارت باید شامل بررسی فضای آموزشی، شرایط کاری معلمان و میزان امکانات ارائه‌شده به دانش‌آموزان باشد.
ایجاد یک سازوکار شفاف برای رسیدگی به شکایات معلمان و والدین نیز می‌تواند مؤثر باشد. این سامانه نه‌تنها به حل سریع مشکلات کمک می‌کند، بلکه مدیران مدارس را به پاسخگویی بیشتر ترغیب می‌کند و اعتماد عمومی به سیستم آموزشی را افزایش می‌دهد.
راهکارهای پیشنهادی برای بهبود وضعیت
برای مواجهه با چالش‌های مطرح‌شده، مجموعه‌ای از راهکارها پیشنهاد می‌شود که می‌تواند به بهبود وضعیت آموزشی در هرمزگان کمک کند:
• تسریع در توسعه مدارس دولتی: دولت باید با تخصیص بودجه کافی و نظارت دقیق بر پروژه‌ها، روند ساخت مدارس جدید را سرعت بخشد. اولویت‌بندی مناطق محروم و دورافتاده در این برنامه‌ریزی ضروری است.
• جذب و پشتیبانی از معلمان: افزایش سهمیه استخدام معلمان در هرمزگان، همراه با ارائه مشوق‌هایی مانند مسکن و تسهیلات مالی برای حضور در مناطق محروم، می‌تواند کمبود نیروی انسانی را جبران کند.
• ارتقای استانداردهای مدارس غیردولتی: وضع مقررات سخت‌گیرانه برای صدور مجوز این مدارس، الزام به تأمین فضای آموزشی مناسب و تضمین حقوق عادلانه برای معلمان، باید به‌طور جدی پیگیری شود.
• تأمین تجهیزات مورد نیاز: تخصیص بودجه برای خرید تجهیزات آموزشی، ورزشی و برودتی، به‌ویژه در مناطق گرمسیر، باید در اولویت قرار گیرد.
• تقویت نظارت و شفافیت: ایجاد یک سامانه نظارتی قوی و شفاف برای بررسی عملکرد مدارس غیردولتی و رسیدگی به شکایات، می‌تواند به بهبود کیفیت و عدالت در این بخش کمک کند.
کمبود مدرسه و معلم
کمبود مدرسه و معلم در هرمزگان، همراه با مشکلات موجود در مدارس غیردولتی، چالشی چندوجهی است که نیازمند توجه فوری و اقدامات هماهنگ است. تلاش برای تأسیس مدارس غیردولتی و اختصاص زمین‌هایی با کاربری فرهنگی و نظارت بر ساخت مدرسه، گامی مثبت در جهت جبران کاستی‌هاست، اما بدون رسیدگی به وضعیت معلمان، ارتقای امکانات و افزایش نظارت بر مدارس غیردولتی، این اقدامات به نتیجه مطلوب نخواهد رسید.
برقراری عدالت آموزشی و ارتقای کیفیت تحصیل، نه‌تنها حق دانش‌آموزان هرمزگان است، بلکه سرمایه‌گذاری برای آینده این استان و کشور محسوب می‌شود. هرگونه تأخیر یا کم‌کاری در این حوزه، می‌تواند به افزایش نابرابری، ترک تحصیل و آسیب‌های اجتماعی منجر شود که جبران آن به مراتب دشوارتر خواهد بود. اکنون زمان آن است که با برنامه‌ریزی دقیق و عمل‌گرایانه، آموزش در هرمزگان به جایگاه شایسته خود برسد.
ثبت دیدگاه