پیامد های جبران ناپذیر برداشت بی رویه و غیر مجاز از منابع آب زیرزمینی جاسک

دریانیوز // بروز خشکسالی های متعدد و منابع محدود آبی در استان هرمزگان لزوم توجه به مدیریت منابع آب را به امری جدی و مهم تبدیل کرده لذا برای بررسی وضعیت منابع آب استان هرمزگان در شهرستان جاسک گفتگویی کوتاه با عباس علیزاده، مدیر منابع آب شرکت سهامی آب منطقه هرمزگان در شهرستان های جاسک و بشاگرد داشته ایم که در ادامه خواهید خواند.
دریا: سلام جناب علیزاده امیدوارم خوب وسلامت باشید.
سلام متشکرم، بنده هم خدمت شما و خوانندگان روزنامه دریا عرض سلام دارم و خوشحالم که فرصت این مصاحبه پیرامون تشریح وضعیت منابع آب شهرستان جاسک را فراهم کردید. در خدمت شما هستم!
دریا: به عنوان مقدمه گفتگو لطفا اندکی در خصوص منابع آب شهرستان جاسک توضیح دهید!
به طور کلی وضعیت بارندگی در شهرستان ناچیز می باشد و عملا تغذیه سفره های آب زیرزمینی این شهرستان از رودخانه های بزرگ سرچشمه گرفته از ارتفاعات شمالی تامین می شوند.
لذا دشت جاسک به دلیل عدم ارتباط با رودخانه ی بزرگ و حوضه آبریز کوچکتر شرایط وخیمی دارد.
دریا: متشکرم، لطفا به عنوان سوال اول بفرمایید به طور کلی کم شدن منابع آب زیر زمینی چه خطرات و پیامدهایی را به دنبال خواهد داشت؟
برداشت بی رویه و غیرمجاز از منابع آب زیرزمینی بطور کلی باعث پایین آمدن سطح سفره‌های آب زیرزمینی افزایش هزینه های برداشت آب، فرونشست زمین، خشک شدن زمین و افزایش ریزگرد ها، افزایش خاصیت سیل خیزی منطقه و مسائل متعدد زیست محیطی می شود و قطعاً مهمترین موضوع هم از بین رفتن ذخایر آب شیرین است.
دریا: از بین پیامد های منفی که ذکر کردید لطفا در خصوص منابع آب شیرین جاسک بیشتر توضیح دهید.
یکی از مهمترین پیامد های برداشت بی رویه و غیرمجاز منابع آب زیرزمینی، برهم خوردن تعادل طبیعی سفره های آب شیرین و آب شور به دلیل نزدیکی با دریا و از بین رفتن ذخایر استراتژیک آب شیرین است. آبخوان های شهرستان جاسک ( جاسک، جگین، گابریک و سدیچ) با مجموع مساحت ۵۵۱ کیلومتر مربع کمتر از ۰٫۰۵ درصد مساحت شهرستان( ۱۱۰۰۰ کیلومتر مربع) را در بر گرفته و در دشت های ساحلی قرار دارد.
دریا: لطفا همین موضوع را کمی بیشتر شرح دهید.
بله! حتما! باید دقت کرد که؛ اگر در چنین مناطقی برداشت آب زیرزمینی بیش از حد انجام شود، تعادل موجود بین آب شیرین و شور که بطور طبیعی وجود دارد دچار تغییر و دگرگونی می شود و باعث ایجاد مشکل پیش روی آب شور به سمت آبخوان می شود. ورود آب لب شور باعث کاهش برداشت تولید محصولات کشاورزی، کاهش کیفیت منابع آب آشامیدنی و کاهش حاصلخیزی خاک می شود.این مشکلات در مناطقی که ضخامت آبخوان کم است حادتر و خود را بیشتر نشان می دهد. اینگونه آبخوان ها ذخیره محدود دارند و به دلیل شرایط اقلیمی منطقه و بارش کم، مقدار تغذیه آبخوان ناچیز بوده و عملا با افزایش برداشت، تعادل سفره برهم خورده و باعث پیشروی آب شور می شود.
دریا: در حال حاضر فاصله آبخوان های مناطق مختلف شهرستان جاسک با دریا چه اندازه است؟
میانگین فاصله حد آبخوان های شهرستان با دریا به ترتیب در جاسک حدود ۳ هزار متر، جگین و گابریک حدود ۱۲هزار متر و سدیچ حدود ۱۴هزار متر است. افزایش برداشت، کاهش تغذیه و کم عمق بودن آبخوان های شهرستان باعث شده تعادل آب شیرین و آب شور تغییر کرده و با کاهش سطح ایستابی آبخوان شیرین و برهم خوردن تعادل طبیعی، شاهد پیشروی سطح آبخوان شور و کاهش کیفیت منابع آب باشیم.
دریا: یعنی برداشت بیش از اندازه از منابع آب شیرین موجب برهم خوردن تعادل آب شور و شیرین و کم شدن کیفیت آب زیر زمینی می شود. درست متوجه شدم؟!
بله کاملا درست است. به همین خاطر است که مدیریت تداخل آب شور به داخل آبخوان های ساحلی یکی از چالش برانگیزترین مسائل زیست محیطی است و درکنار مسائل یاد شده شرایط زمین شناسی منطقه و پیشروی و پسروی دریا در گذشته، باعث ایجاد سفره های معلق و شرایط پیچیده ای از وضعیت و تداخل محدوه آبخوان های شور و شیرین گردیده است. به طوری که در فاصله کمتر از ۵۰۰ متر چاه شیرین ممکن است چاه شور قرار گیرد.
دریا: برای جلوگیری از قرار گرفتن در چنین وضعیتی چه اقداماتی توسط شرکت آب منطقه ای انجام می شود؟
ترکیب آبخوان شور با آبخوان شیرین عملا باعث از بین رفتن ظرفیت استراتژیک آب زیرزمینی در شهرستان می شود. لذا اهمیت موضوع طرح احیاء و تعادل بخشی بیش از گذشته در شهرستان جاسک نمایان می باشد. جهت کنترل این وضعیت به ترتیب اولویت؛ انسداد چاه هایی که به طور غیرمجاز حفر شده و با برداشت های بی رویه و غیر قانونی به منابع آب آسیب می زنند، نصب کنتورهای هوشمند و کنترل میزان برداشت از چاه های مجاز به شکل مداوم توسط شرکت آب منطقه ای هرمزگان در دست انجام است.
دریا: به عنوان سخن پایانی اگر نکته ای باقی مانده بفرمایید!
نکته ای که لازم است نسبت به آن توجه شود این است که؛ کشور ما در منطقه ای گرم و خشک با محدودیت های تامین آب مواجه است ولی در صورت اتخاذ تصمیم های صحیح و مدیریت کردن همین منابع موجود ، گذر از مشکلات و کم آبی ها امری ممکن است که با مشارکت و همراهی مردم ممکن خواهد شد.