دریانیوز// متاسفانه گهگاهی در جامعه می شنویم یا می بینیم که نوجوانی دست به خودزنی یا خودکشی زده است و این حادثه تلخ شاید در محیط های مختلف از جمله مدرسه هم رخ دهد و تلاش شود این موضوع مخفی بماند و کسی از آن مطلع نشود که البته با پاک کردن صورت مسئله نمی توان مسئله‌را حل کرد. اما از طرفی دیگر بایستی این آسیب اجتماعی موردتوجه قرارگیرد و آسیب شناسی شود و راهکارهایی برای کاهش آن در جامعه اندیشیده و اجرایی شود تا از تکرار این حوادث ناگوار جلوگیری شود و تصور نشود با مخفی کردن وقوع آن، این آسیب اجتماعی کاهش می یابد ویا محو می گردد.
تا یکی دو دهه قبل کمتر نوجوانی به فکر خودزنی، خودکشی ، رگ زنی و…. ،بود؛ اما با پرواز هلی‌کوپتر فضای مجازی برسر دانش آموزان و فرودش در تلفن های همراه شان و دسترسی آزادانه به تمامی سایت ها، اپلیکیشن ها، برنامه ها و…. در این‌بستر ، آنچه را که نباید ببینند وبشنوند ، به راحتی می بینند و می شنوند و متاسفانه گاهی الگوگیری می کنند و یا می خواهند تجربه داشته باشند که گاهی برایشان گران ویا به قیمت جان شان تمام می شود.
از طرفی دیگر متاسفانه آموزش مهارت های زدگی را دانش آموزان در خانواده و مدرسه کمتر دارند وارتباط صمیمی که بین والدین و فرزندان بدلایل مختلف کاهش یافته و فضای مجازی و دوستان ناباب این خلاء را پر کرده است، بر افزایش آسیب های اجتماعی بی تاثیر نیست. از طرفی دانش آموزانی هم که در درس و مشق غرق شده اند ، هم گاهی از یادگیری مهارت های دیگر زندگی عقب می مانند و گاهی دچار افسردگی، استرس، اضطراب و… می شوند و مهارت کنترل این آسیب ها را ندارند و تحت درمان قرار نمی گیرند و گاهی جان شان را هم‌ازدست می دهند.
در تمامی این شرایط ضرورت دارد این نوجوانان که برخی شان هم دانش آموز هستند ، مهارت های زندگی را بیاموزند تا بتوانند و بدانند در شرایط مختلف چه رفتاری را داشته باشند.در این شماره با مرضیه صابر ماهانی روان درمانگر کودک و نوجوان ، مدرس دوره های مهارت‌های زندگی ، فرزند پروری ، مهارت‌های قبل از ازدواج و کنشگر کشوری تاب آوری اجتماعی با ۲۲ سال سابقه کار تحقیق ، تدریس و درمان و مشاوره که درحال حاضر مسئول هسته مشاوره موسسه فن بیان و مهارت‌های زندگی سیمرغ بندرعباس و استاد آموزش مهارت های زندگی این موسسه می باشد، به گفتگو نشستیم و به بررسی دلایل خودزنی و خودکشی در بین نوجوانان و دانش آموزان و راهکارهای پیشگیری از این آسیب اجتماعی پرداختیم.
دریا: خانم دکتر باتوجه به اینکه گهگاهی در جامعه و در برخی از مدارس خودزنی و خودکشی دانش آموزان بدلایل مختلف از جمله ترس و استرس درس ها و… رخ می دهد، در زمینه دلایل افزایش این آسیب ها می خواهیم نظرتان را داشته باشیم که به این موضوع از ابعاد مختلف بپردازید و راهکارهایی برای کاهش این چالش ها در مدارس بفرمایید.
در واقع خودکشی دومین عامل اصلی مرگ و میر در سن ۱۵ تا ۲۹ سال در سطح جهان است و همیشه یکی از نگرانی های عمده بهداشت عمومی بوده و برای همین هم پیشگیری از آن بخش جدا نشدنی از اولین برنامه روان درمانی سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۳ است که طرح‌ریزی شد تا اینکه تا سال ۲۰۲۰ ،ده درصد از میزان خودکشی ها کاهش پیدا کند.
عوامل مرتبط با خودکشی نوجوانان به سه دسته تقسیم می شود:
۱- عوامل دموگرافیک که سن و جنسیت و گرایش جنسی و نژاد و قومیت است .
۲- عوامل محیطی ، عدم حمایت خانواده و اجتماع ، مهارت‌های ضعیف زندگی ، سابقه خانوادگی خودکشی ، اینترنت و رسانه های گروهی را شامل می شود.
۳- عوامل روانی که شامل اختلالات روانی تشخیص داده شده، حوادث ناگوار زندگی ، سابقه سوء استفاده در کودکی ، استرس آکادمیک، استفاده از مواد مخدر و الکل می باشد .
دریا :بیشتر نوجوانان و دانش آموزان در چه سنینی و به چه دلایلی این اقدام را انجام می دهند ؟
خودزنی در نوجوانان معمولا بین سنین ۱۲ تا ۱۸ سال دیده می شود .در بحث خودزنی فرد آگاهانه به بدن خودش آسیب می زند، به شکلی که منجر به خودکشی نمی شود، ولی اثرش باقی می ماند. یکی از دلایل مهم خودزنی، غلبه نوجوان بر هیجاناتش است .نوجوانی که سعی می کند پوست خودش رو ببرد، یا خراش بدهد و بسوزاند ، گاها این کار را می کنه که به احساس آرامش و راحتی برسد .
دلیل مهم دیگر خودزنی جلب توجهی است که گاها در دوران نوجوانی توسط والدینی ،این توجه کم شده و نوجوان می خواهد توجهات را به خودش جلب کند . مورد بعدی الگو پذیری از همسالان است. لازم است بدانید خودکشی با خودزنی فرق دارد. خودکشی یک یا دو بار تکرار می شود، اما خودزنی بارها و بارها و حتی بصورت روزانه تکرار می شود و فرد نمی خواهد خودش رو بکشد، بلکه سعی در تخلیه هیجان و جلب توجه دارد .
ضرورت آموزش مهارت های زندگی
دریا :والدین و مسئولان آموزشی و مدارس و سایر ارگانها در این حوزه چه نقشی دارند و چه اقداماتی را بایستی انجام دهند؟
در بحث پیشگیری باید تاکید کنم تنها چیزی که می تواند نوجوانان را از این برهه هیجانی زندگی به سلامت عبور بدهد، داشتن یک سری مهارت ها نظیر هوش هیجانی بالا ، مهارت حل مسئله ، مهارت مدیریت استرس و خشم و کلی مهارت دیگه است که در قالب مهارت‌های زندگی جای دارد . خانواده، مسئولین و ارگانها بایستی ضرورت یادگیری مهارت‌ها را در اولویت برنامه های کاربردی کودکان و نوجوانان قرار داده و تلاش کنند کودکان این مهارت‌ها را با آموزش و تکرار و تمرین در وجود خود نهادینه و تبدیل به رفتار کنند .
هشدارها را جدی بگیریم
در بحث خودکشی شنیدن این جمله که «می خوام خودم رو بکشم» باید موجب هوشیاری اطرافیان بشود . اگر نوجوانی در این مورد حرف زد، حتی اگر فکر می کنید، برای جلب توجه است، باید بدون اتلاف وقت بهش رسیدگی کنید. اولین قدم گفتگو با نوجوان است. برخلاف باور عموم ، حرف زدن درباره ایده خودکشی ، آنها را به فکر اجرای این عمل نمی اندازد . بلکه می تواند به حل مشکل و جلوگیری از این عمل کمک کند. با حرف زدن به نوجوان این آگاهی را می دهید که همیشه کنارش هستید و می تواند روی کمک شما حساب کند. تشویقش کنید در مورد احساساتش حرف بزند.ازش بپرسید چه اتفاقی این فکر را در سر تو انداخت و احساساتش رو تکذیب نکنید .بدون قضاوت به ایده هایش گوش کنید و از برنامه هایش برای رسیدن به این هدف آگاه شوید و حتما با یک متخصص ارتباط بگیرید.
کنار نوجوان تان باشید
دریا: والدین چه نقشی در کاهش این آسیب های اجتماعی دارند؟
یکی دیگر از موارد، حمایت عاطفی است. تحقیقات نشان داده است که کمرنگ شدن ارتباط والدین در سنین نوجوانی با فرزندشان، ارتباط مستقیم با خودزنی و خودکشی در این سن دارد، پس تلاش کنید کنار نوجوان تان باشید.آمارها نشان داده بیشترین موارد در بحث خودزنی در سنین ۱۲ تا ۱۸ سال رخ مي دهدو خودکشی در سنین ۱۵ تا ۲۵ سال اتفاق می افتد که از عمده علت‌های اصلی آن عدم کنترل هیجانات به واسطه ضعیف بودن هوش هیجانی ، عدم حمایت روانی از سمت والدین و اجتماع و عدم ارتباط موثر بین والدین و نوجوان است.
آسیب هایی که نوجوان را تهدید می کند
دریا:دانش آموزان و نوجوانان با چه آسیب های اجتماعی دیگری مواجهند و چه اقداماتی بایستی برای کاهش آنها انجام شود؟
به دلیل تغییرات هورمونی ، بلوغ ، دوستان ناباب ، رفتارهای نامناسب والدین ، فشار اجتماعی و تحصیلی آسیب های اجتماعی متعددی در دوران ۱۳ تا ۱۹ سالگی نوجوان را تهدید می کند.آسیب‌هایی نظیر مشکلات تحصیلی، افسردگی ،فعالیت جنسی ،اعتیاد، فرار از منزل، دزدی به منظور جلب توجه، نارضایتی از اندام خود ،تاثیر فضای مجازی و…. .
اقداماتی که برای کاهش این آسیب ها بایستی انجام شود، بالا بردن سطح آگاهی نوجوانان از عوارض این آسیب‌ها ، درک دوره نوجوانی و کمک به کنترل احساسات آنها به وسیله آموزش مهارت‌های نرم زندگی و عدم قطع مهارت ارتباط موثر والد – کودکی و عدم قطع حمایت های عاطفی در دوران نوجوانی است .
آموزش های فوق تخصصی در سیمرغ
دریا:در جامعه و همچنین در مدارس چه مشاوره هایی بایستی به دانش آموزان ،معلمان و مدیران مدارس و والدین داده شود تا از میزان این آسیب ها کاسته شود؟
اولین قدم برای کاهش آسیب ها این است که کنار نوجوان باشیم نه روبرویش ، یعنی حفظ کامل ارتباط؛ به گونه ای که آدم امن زندگی او محسوب شویم و در مواقع مشکل به ما مراجعه کند . مشاوران بایستی از قالب معلمی خارج و فضای کاری امن و قابل دسترسی فراهم کنند. اصل رازداری به خوبی رعایت شود و نوجوان در ارتباط با مشاور باید احساس امنیت را لمس کند و بداند که قضاوت نخواهد شد.
معلمان و مدرسان باید مراحل رشدی کودک و نوجوان را به خوبی بدانند و در دوره های تربیت مدرس که در ابعاد روحی و رفتاری – روانی کودک و نوجوان تمرکز دارند شرکت کنند که در موسسه سیمرغ این کار با قدرت و به صورت فوق تخصصی در حال اجرا است.والدین نیز همگام با فرزندان بایستی مهارت‌های نرم زندگی را یاد بگیرند تا بتوانند الگوی مناسبی برای فرزندان شان باشند.
دریا: موضوعاتی که در این بخش نیاز است مردم و مسئولان و بخصوص مدیران آموزشی و مدارس اطلاع داشته باشند را بیان کنید.
در تمام صحبت‌های من چند مورد به کرات گفته شد ؛ حفظ ارتباط با نوجوان ،درک دوران پر تب و تاب نوجوانی ،حفظ حمایت عاطفی و آموزش ، آموزش ، آموزش .
اگر بخواهیم آسیب ها را در جامعه کم و ریشه کن کنیم، باید تک تک ما مهارتی عمل کنید و این میسر نیست مگر با آموزش و شرکت در دوره های مهارت‌های زندگی.
دریا: فضای مجازی چه میزان برافزایش خودزنی و خودکشی این قشر اثرگذار است؟
تحقیقات نشان داده است استفاده مفرط از رسانه های اجتماعی می تواند منجر به اختلالات روانی و رفتاری در نوجوانان شود ، به این دلایل :
۱- مقایسه اجتماعی: مقایسه زندگی خود با دیگران می تواند به نوجوان حس ناکافی بودن ، نارضایتی و افسردگی بدهد و حس کند کیفیت زندگیش مطلوب نیست و دست به آزار خودش یا نابود کردن خودش بزند.
۲-قلدری سایبری : گاهی نوجوانان درگیر بازی افراد سوء استفاده گر در فضای مجازی شده و برای رهایی از آنان مجبور به خودآزاری می شوند.
۳- ترویج رفتارهای خود آزاری و خودکشی :گروه ها و انجمن های مخفی در فضای مجازی مشغول فعالیت هستند که افراد را به خودکشی یا خودزنی تشویق می کنند ، نوجوانان آسیب پذیر به راحتی جذب این گروه ها می شوند و تقلید می کنند. اگر تامل بفرمایید همه این آسیب ها از نداشتن مهارت‌های لازم برای یک زندگی سالم نشات می گیرد.
ثبت دیدگاه