دریانیوز// فرهنگ‌سازی یکی از ارکان اصلی توسعه جوامع بشری است که باید از سنین کودکی آغاز شود. انسان‌ها در دوران کودکی و نوجوانی، اصول و ارزش‌های اساسی زندگی را می‌آموزند و این آموخته‌ها در بزرگسالی به بخشی از هویت و رفتار آن‌ها تبدیل می‌شود.
در این میان، احترام به قوانین، به‌ویژه قوانین راهنمایی و رانندگی، از جمله مواردی است که نمی‌توان انتظار داشت در بزرگسالی و با چند ساعت آموزش فشرده نهادینه شود. این موضوع به‌ویژه در ایران که آمار تصادفات و مرگ‌ومیر ناشی از آن بسیار بالاست، اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند. در این گزارش، به بررسی این موضوع پرداخته می‌شود که چرا فرهنگ‌سازی قوانین راهنمایی و رانندگی باید از مهدکودک‌ها و مدارس آغاز شود و چگونه اجرای طرح‌هایی مانند همیار پلیس می‌تواند در کاهش حوادث رانندگی مؤثر باشد.
فرهنگ‌سازی از کودکی، پایه‌ای برای قانون‌مداری
کودکی دورانی است که ذهن انسان مانند لوحی سفید، آماده پذیرش آموزش‌ها و الگوهای رفتاری است. روان‌شناسان معتقدند که عادات و ارزش‌هایی که در این سنین در فرد شکل می‌گیرد، به‌سختی در بزرگسالی تغییر می‌کند. به همین دلیل، اگر بخواهیم جامعه‌ای قانون‌مدار داشته باشیم، باید از همان ابتدا کودکان را با مفاهیم احترام به قانون آشنا کنیم. در حوزه راهنمایی و رانندگی، این امر به معنای آموزش قوانین ساده مانند عبور از خط عابر پیاده، رعایت حق تقدم و اهمیت استفاده از کمربند ایمنی است که می‌تواند از مهدکودک‌ها آغاز شود.
ضرورت فرهنگ‌سازی قوانین راهنمایی و رانندگی از کودکی
در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، آموزش قوانین راهنمایی و رانندگی بخشی از برنامه درسی رسمی کودکان است. به‌عنوان مثال، در ژاپن، کودکان از سنین پایین با بازی‌ها و فعالیت‌های عملی با این قوانین آشنا می‌شوند و این آموزش‌ها تا بزرگسالی ادامه می‌یابد. نتیجه این رویکرد، جامعه‌ای است که رانندگی قانون‌مند به بخشی از فرهنگ عمومی آن تبدیل شده و آمار تصادفات به حداقل رسیده است. در ایران اما، این موضوع کمتر مورد توجه قرار گرفته و بیشتر آموزش‌ها به دوره دریافت گواهینامه محدود می‌شود که به گفته کارشناسان، نمی‌تواند جایگزین فرهنگ‌سازی عمیق و پایدار باشد.
چرا آموزش چندساعته برای گواهینامه کافی نیست؟
در ایران، فرآیند دریافت گواهینامه رانندگی شامل چند ساعت آموزش تئوری و عملی است که عمدتاً بر مهارت‌های فنی رانندگی متمرکز است. این در حالی است که احترام به قوانین و درک اهمیت آن‌ها نیازمند نگرشی عمیق‌تر است که تنها با آموزش کوتاه‌مدت به دست نمی‌آید. به گفته سرهنگ نقی حیدری، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی هرمزگان، ۷۰ درصد تصادفات به خطای انسانی مربوط است که شامل تخلفاتی مانند سرعت غیرمجاز، عدم رعایت حق تقدم، و بی‌توجهی به قوانین است. این آمار نشان می‌دهد که مشکل اصلی نه در ناآگاهی فنی، بلکه در فقدان فرهنگ احترام به قانون نهفته است.
وقتی فردی در بزرگسالی برای اولین بار با قوانین راهنمایی و رانندگی مواجه می‌شود، این قوانین برای او به‌صورت یک الزام خارجی جلوه می‌کند، نه بخشی از ارزش‌های درونی‌اش. در نتیجه، بسیاری از رانندگان تنها در حضور پلیس یا دوربین‌های نظارتی قوانین را رعایت می‌کنند و در نبود نظارت، به‌راحتی تخلف می‌کنند. این رفتار ریشه در نبود آموزش مداوم و نهادینه‌شده در سنین پایین دارد. اگر کودکان از مهدکودک و دبستان با این قوانین آشنا شوند و آن‌ها را به‌عنوان بخشی از زندگی روزمره خود بپذیرند، در بزرگسالی نیازی به اجبار خارجی برای رعایت قانون نخواهند داشت.
آمار بالای تصادفات در ایران،نتیجه ضعف فرهنگ‌سازی
ایران یکی از بالاترین آمارهای مرگ‌ومیر ناشی از تصادفات جاده‌ای را در جهان دارد. بر اساس گزارش‌های رسمی، سالانه بیش از ده ها هزار نفر در تصادفات رانندگی جان خود را از دست می‌دهند و صدها هزار نفر دیگر مجروح می‌شوند. در هرمزگان، به گفته رئیس پلیس راهور این استان، در ۱۱ ماهه سال جاری، تصادفات فوتی ۲۰ درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته و ۷۸ نفر در این مدت جان باخته‌اند. این آمار نگران‌کننده نشان‌دهنده عمق بحران در حوزه رانندگی است.
یکی از دلایل اصلی این وضعیت، ضعف در فرهنگ‌سازی است. حیدری تأکید می‌کند که «در فرهنگ‌سازی نوین رانندگی خوب عمل نکرده‌ایم» و حتی بیلبوردهای آموزشی برای اطلاع‌رسانی به مردم وجود ندارد. این در حالی است که زیرساخت‌های ضعیف، افزایش تعداد خودروها، و ناکافی بودن ناوگان حمل‌ونقل عمومی نیز به تشدید مشکل کمک کرده‌اند.اما ریشه اصلی، همچنان به رفتار رانندگان بازمی‌گردد که نشان‌دهنده فقدان آموزش کافی در سنین پایه است.
طرح همیار پلیس؛تجربه‌ای موفق که کم‌رنگ شده است
یکی از موفق‌ترین طرح‌ها در زمینه فرهنگ‌سازی قوانین راهنمایی و رانندگی در ایران، طرح همیار پلیس بود که در سال‌های گذشته در مدارس اجرا می‌شد. این طرح که در سال ۱۳۸۵ آغاز شد، دانش‌آموزان را به‌عنوان همیاران پلیس تربیت می‌کرد تا نه‌تنها خود قوانین را رعایت کنند، بلکه به والدین و اطرافیان خود نیز تذکر دهند. رییس پلیس راهنمایی و رانندگی هرمزگان نتیجه این طرح را کاهش قابل‌توجه آمار تصادفات می داند؛ به‌طوری‌که تلفات سالانه از بیش از ۲۸ هزار نفر به حدود ۱۶ هزار نفر کاهش یافت.
با این حال، در سال‌های اخیر این طرح کم‌رنگ شده و شدت اجرای آن کاهش یافته است. سرهنگ حیدری با اشاره به این موضوع می‌گوید: «طرح همیار پلیس در حال اجراست، اما مانند گذشته با آن شدت نیست.» او تأکید می‌کند که احیای این طرح و گسترش آن به تمام مدارس شهری و روستایی می‌تواند نقش مؤثری در کاهش تصادفات داشته باشد. دانش‌آموزان به‌عنوان نسلی که در آینده رانندگان جامعه خواهند بود، اگر از کودکی با قوانین آشنا شوند و خود را مسئول اجرای آن بدانند، می‌توانند تحولی اساسی در فرهنگ رانندگی ایجاد کنند.
حیدری خاطرنشان کرد: طرح همیاران پلیس که یاریگر پلیس ترافیک بود ، بسیار در کاهش تصادفات و تلفات اثرگذار بود. تصادفات در سال ۸۵ به بیش از ۲۸ هزار نفر در کشور رسید که با اجرای طرح همیار پلیس برای دانش آموزان و همراهی مردم ، این آمار روند کاهشی یافت و آمار تصادف به ۱۶ هزار نفر رسید. اما در سال های اخیر این آمار روند افزایشی داشته است که امیدواریم با مشارکت آموزش و پرورش و رسانه ها و دستگاه های مختلف و مردم، بتوانیم تصادفات را مهار کنیم.وی خاطرنشان کرد: طرح همیار پلیس درحال اجراست ، اما مانند گذشته با آن شدت نیست که امیدواریم دوباره این طرح را احیا کنیم و در مدارس به میزان بیشتری اجرا نماییم و دانش آموزان را به کمک پلیس بیاوریم.
نقش مدارس و کتاب‌های درسی در آموزش قوانین
برای نهادینه‌سازی فرهنگ رانندگی، لازم است آموزش قوانین راهنمایی و رانندگی به بخشی از برنامه درسی رسمی تبدیل شود. در حال حاضر، این موضوع در کتاب‌های درسی به‌صورت پراکنده و محدود مطرح شده که کافی نیست. پیشنهاد می‌شود در هر مقطع تحصیلی، حداقل یک تا دو ساعت در هفته به این موضوع اختصاص یابد. این آموزش‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• مهدکودک و پیش‌دبستانی: آموزش مفاهیم اولیه مانند خط عابر پیاده و علائم ساده راهنمایی با استفاده از بازی و داستان.
• دبستان: آشنایی با قوانین اصلی مانند حق تقدم، استفاده از کمربند ایمنی و خطرات سرعت غیرمجاز.
• راهنمایی و دبیرستان: آموزش قوانین پیچیده‌تر، تحلیل تصادفات واقعی و تشویق به مشارکت در طرح‌هایی مانند همیار پلیس.
علاوه بر معلمان، حضور افسران پلیس در مدارس برای آموزش عملی و تعاملی می‌تواند تأثیرگذاری این برنامه‌ها را افزایش دهد. اگر این آموزش‌ها به‌صورت مستمر و طی یک تا دو دهه اجرا شود، نسل بعدی رانندگان قانون‌مدارتر خواهند بود و نیاز به جریمه‌های سنگین و اقدامات بازدارنده کاهش می‌یابد.
جریمه‌ها بازدارنده نیستند
یکی از نکات مهم در سخنان رئیس پلیس راهور هرمزگان این است که جریمه‌ها به‌تنهایی نمی‌توانند رفتار رانندگان را اصلاح کنند. او می‌گوید: «از مردم می‌خواهیم که نه به جریمه بگویند و تخلف نکنند.» این جمله نشان‌دهنده آن است که رویکرد تنبیهی، هرچند لازم، اما کافی نیست. در بسیاری از موارد، رانندگان جریمه را پرداخت می‌کنند، اما تغییری در رفتارشان ایجاد نمی‌شود. این موضوع بار دیگر بر اهمیت فرهنگ‌سازی از کودکی تأکید می‌کند؛ زیرا وقتی قانون‌مداری به ارزش درونی تبدیل شود، دیگر نیازی به جریمه برای رعایت آن نخواهد بود.
زیرساخت‌ها و فرهنگ‌سازی،دو بال کاهش تصادفات
هرچند فرهنگ‌سازی از کودکی نقش کلیدی دارد، اما نباید از اهمیت زیرساخت‌ها غافل شد. حیدری به مشکلات زیرساختی در بندرعباس، مانند کمبود دوربین‌های ثبت تخلف، ناکافی بودن ناوگان حمل‌ونقل عمومی و وضعیت نامناسب معابر اشاره می‌کند. او می‌افزاید که ۸۰ درصد تصادفات فوتی درون‌شهری در بندرعباس رخ می‌دهد و بلوارهایی مانند شهید رجایی به دلیل عرض زیاد و سرعت بالای خودروها، از نقاط پرخطر هستند. نصب دوربین‌های بیشتر، استانداردسازی سرعت‌کاه‌ها، و توسعه حمل‌ونقل عمومی می‌تواند مکمل فرهنگ‌سازی باشد و به کاهش تصادفات کمک کند.
فرهنگ‌سازی قوانین راهنمایی و رانندگی از کودکی
فرهنگ‌سازی قوانین راهنمایی و رانندگی از کودکی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای کاهش تصادفات و مرگ‌ومیر در ایران است. مهدکودک‌ها و مدارس به‌عنوان پایگاه‌های اصلی تربیت نسل آینده، باید در این مسیر نقش فعال‌تری ایفا کنند. احیای طرح همیار پلیس، گنجاندن آموزش‌های مداوم در کتاب‌های درسی، و همکاری پلیس و رسانه‌ها می‌تواند این هدف را محقق کند. در کنار این اقدامات، بهبود زیرساخت‌ها و افزایش نظارت نیز ضروری است.
اگر این برنامه‌ها به‌صورت مستمر اجرا شوند، می‌توان امیدوار بود که در یک تا دو دهه آینده، شاهد نسلی قانون‌مدار باشیم که نه‌تنها خود به قوانین احترام می‌گذارد، بلکه دیگران را نیز به این مسیر ترغیب می‌کنند. این تحول، کلید کاهش آمار تأسف‌بار تصادفات در کشور خواهد بود.
ثبت دیدگاه