(قسمت دوم)
دریانیوز// در گزارش هفته قبل به این نکته اشاره کردیم که در کشور ما تفكیك زباله از مبدا بزرگترین خلاء در روند بازیافت زباله و صرفه‌جویی اقتصادی و تولید درآمد می باشد و با توجه به اینکه تولید پسماند در کشور ما بالاتر از میانگین جهانی است و در سال ۲۰۲۱ ایران رتبه ۱۷ در تولید زباله را داشت همچنان نتوانستیم صنعت بازیافت را آنگونه که باید بسط و گسترش دهیم که ریشه تمام این موارد را مساله فرهنگ سازی و همکاری شهروندان در این مسیر می دانیم.
شاید تاکنون به درستی نفع اقتصادی این مسأله برای شهروندان توضیح داده نشده است و کمتر کسی از سود صنعت بازیافت اطلاع کامل داشته باشد، بنابراین ما به‌عنوان رسانه در تلاش هستیم که در سلسله گزارش‌هایی به تشریح این موضوع بپردازیم.
به طور کلی زباله ها از دو بخش ضایعات خشك و زباله های تر تشكیل می شوند و هر كدام از آنها، بنحوی قابل استفاده هستند و زباله های خشك مثل شیشه، چوب، پلاستیك، لاستیك و بطری ها از این نوع هستند كه از طریق بازیافت دوباره به چرخه تولید بر می گردند و می توانند تامین كننده مواد اولیه برای تولید مجدد باشند. زباله های تر كه همان ضایعات مواد خوراكی، غذایی و میوه و غیره است، به راحتی در كارخانه های كمپوست طی عملیات فشرده شدن و هوادهی و تجزیه هوازی قابل تبدیل شدن به خاك سیاه و كود آلی برای استفاده در بخش كشاورزی و خوراك دام است.
نفع اقتصادی
از آنجاییکه زباله را طلای کثیف می نامند، بسیاری از کشورها در صدد تولید درآمد از بازیافت همین طلای کثبف هستند چراکه یکی از مهمترین شاخص‌های توسعه یافتگی کشورها مدیریت منابع و مدیریت اقتصادی دولت ها می باشد.اگر زباله ها به صورت تفكیك شده از خانه های مردم بیرون بیاید نه تنها ۲۵ تا ۳۰ درصد حجم زباله ها كاهش می یابد، بازیافت پلاستیك، كاغذ، شیشه و فلزات ارزش اقتصادی خوبی از نظر ارزش افزوده و اشتغال خواهد داشت.
همراه کردن شهروندان و سرمایه‌های اجتماعی
با توجه به رشد جمعیت انسانی میزان تولید زباله هم افزایش یافته و سرانه تولید پسماند نیز افزایش یافته است و مسلم است که اگر سرانه پسماند مدیریت نشود با چالش هایی برای مدیریت شهری رو به رو خواهیم بود. مدیریت پسماند جامد شهری با توجه به سطح فرهنگی و اقتصادی هر منطقه با منطقه ای دیگر متفاوت است و نیاز به راهبرد خاص خود دارد.
در بحث مدیریت زباله ها و پسماندها باید به موضوع‌های مهمی همچون تفكیك از مبدا و بازیافت آن توجه شود و این مهم، باید از مبدا تولید یعنی در منازل مسكونی شهری یا روستایی، بیمارستان ها و مراكز درمانی و یا حتی مراكز عمده فروشی بازارهای میوه و تره بار توسط خود مردم و با مشاركت آحاد جامعه بخوبی تفكیك و جداسازی شوند. باید مواد قابل بازیافت، برای انجام عملیات بازیافتی و استفاده مجدد به كارگاه‌های مجاز بازیافت جمع‌آوری و انتقال داده شده و مواد تر زباله ها برای كارخانجات كمپوست، برای تهیه كودهای آلی و ارگانیك مدیریت و برنامه ریزی شود. سرمایه های اجتماعی یكی از راه حل های كاهش پسماند است و اگر بتوانیم از آن استفاده كنیم، می‌توانیم آن را به یك فرصت و ثروت تبدیل كنیم. به این ترتیب که با ایجاد حساسیت در شهروندان و كمك سمن ها (سازمان های مردم نهاد) می توانیم این سرمایه اجتماعی را به دست آوریم.
در بسیاری از كشورها اگر زباله بخوبی تفكیك نشود شهروندان متحمل جریمه های سنگین می شوند پس استفاده از سازمان های مردم نهاد، افزایش حساسیت شهروندان نسبت به كاهش پسماند و افزایش هزینه تولید زباله سه راهكاری هستند كه می توانیم برای كاهش تولید پسماند از آنها استفاده كنیم.
زباله ها در مبدأ تفکیک نمی شود
به علت نبود آموزش و فرهنگ سازی مناسب و كافی در ایران، اغلب خانواده ها زباله هایشان را تفكیك نمی كنند.شاید بتوان گفت راهكارها و سیاست های تشویقی برای مشاركت شهروندان در طرح تفكیك از مبدا موثر باشد.به منظور درك بهتر از كمیت تولید پسماند در مناطق شهر ی لازم است كه سرانه تولید آن برای هر نفر و سرانه تولید برای هر خانوار در یك روز محاسبه شود. برای دفن یك تن پسماند به یك متر مربع فضای زمین نیاز داریم، به ازای یك تن پسماند ۱۰۰ تا ۱۳۰ لیتر شیرابه تولید می شود و یك لیتر شیرابه قادر به آلوده كردن یك هزار مترمكعب آب است. مدیریت زباله های شهری از دغدغه های اصلی دولت‌ها است و كاهش زباله در مبدا، تفكیك از مبدا، استفاده مجدد و بازیافت از جمله سیاست دولت ها برای كاهش زباله است.
آموزش، قدم اول فرهنگ تفكیك زباله
یک کارشناس فرهنگی در مصاحبه با ایرنا گفت: تشكیل تیم های مشاركتی در محله ها برای ایجاد و توسعه فرهنگ بازیافت، برگزاری كارگاه های آموزشی تفكیك زباله از مبدأ، برپایی دوره های آموزشی گروهی و فردی خانم های خانه دار؛ برپایی نمایشگاه‌های ثابت و سیار عكس و محصولات تولید شده از بازیافت، برگزاری نمایشگاه های آموزشی برای كودكان و استفاده از خلاقیت كودكان در گسترش فرهنگ بازیافت در خانواده ها؛ برگزاری همایش ها، طراحی و نصب سیلك و تراكت های تبلیغاتی در معابر عمومی را از جمله راه های گسترش فرهنگ مدیریت پسماند در بین مردم برشمرد. آموزش چهره به چهره، آموزش از طریق رسانه های جمعی، تهیه و توزیع محصولات فرهنگی و آموزش از طریق فعالیت های نمادین در جهت آگاه سازی و فرهنگ سازی صحیح زیست محیطی زیربنای فراگیر شدن این فرهنگ است. نقش محوری رسانه ها در فرهنگ سازی تفكیك زباله از مبدا انکار نشدنیست.
توزیع انواع بروشور و كیسه های زباله در رنگ های مختلف به صورت رایگان، پخش تیزرهای تبلیغاتی و انیمیشن های آموزشی بخصوص به صورت طنز در سیما؛ آموزش دانش آموزان به منظور آشنایی با مواد بازیافتی و توزیع جعبه های مخصوص كاغذ های باطله در مدارس؛ بازدید اقشار مردم به خصوص كشاورزان و باغداران و صاحبان غذاخوری ها از نحوه و هدف از تولید كمپوست و آموزش مردم جهت تبدیل زباله های تر خانگی به كمپوست از راهكارهای آسان و زودبازده در خصوص این مساله است.
به طور کلی نبود تفكیك زباله، نبود كنترل در تولید زباله، محدود بودن قوانین و مقررات مشوق بازدارنده در زمینه مدیریت پسماند و اطلاع رسانی، آموزش و فرهنگ سازی ناكافی همچنان مهم ترین چالشهای مدیریت پسماند در ایران است. مدیریت صحیح و اصولی پسماندها براساس الگوی هرم پسماند و جلوگیری از تولید، كاهش دورریز و استفاده مجدد، براساس وظایف ذاتی و قانونی شهرداری ها، باید به نحوی جدی و موثر در دستور كار قرار بگیرد.
ادامه دارد …
قسمت اول:
خلاء بزرگ تفكیك زباله از مبدا
قسمت پایانی:
ثبت دیدگاه