دریانیوز// صنایع دستی به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری و فرهنگی هر منطقه، نمایانگر هویت و تاریخ یک ملت است. این هنرها نه تنها میراثی گران‌بها از نیاکان ما هستند، بلکه نقش مهمی در اقتصاد و اشتغال‌زایی جوامع محلی ایفا می‌کنند.
صنایع دستی به عنوان یکی از قدیمی‌ترین فعالیت‌های بشری، نمایانگر خلاقیت و هنر هر کشور است. این محصولات به دلیل ارزش‌افزوده و اشتغال‌زایی، به ویژه برای خانوارهای کم‌درآمد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. صنایع دستی قابلیت ایجاد و توسعه در تمامی مناطق، اعم از شهری، روستایی و عشایری را دارند و می‌توانند به رونق صنعت گردشگری و ایجاد درآمد مکمل برای خانوارها کمک کنند.
در این گزارش، به بررسی صنایع دستی استان هرمزگان می‌پردازیم. استان هرمزگان با سواحل زیبا و فرهنگ غنی، یکی از مراکز مهم صنایع دستی در ایران به شمار می‌رود. این استان به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص و تنوع فرهنگی، پتانسیل‌های زیادی برای توسعه صنایع دستی دارد. صنایع دستی هرمزگان نه تنها نمایانگر هنر و خلاقیت مردم این دیار است، بلکه به عنوان منبعی برای درآمدزایی و حفظ فرهنگ محلی نیز عمل می‌کند. صنایع دستی استان هرمزگان به مجموعه‌ای از آثار گفته می‌شود که توسط دست و یا به کمک دست و ابزار خاصی به تولید می‌رسند. صنایع دستی این منطقه بیشتر توسط زنان هرمزگان به تولید می‌رسد و می‌توان گفت که آثار آنها بیشتر جنبه مصرفی دارد و به شکل فصلی تولید می‌شود.
در ادامه با معروف‌ترین صنایع دستی استان هرمزگان آشنا می‌شوید.
بادله دوزی
به بادله دوزی، «تلی بافی» نیز می‌گویند. بادله دوزی یکی از رو دوزی‌های این استان است که در لغت‌نامه به معنای یراق‌دار کردن جامه است. برای بادله دوزی، با نخ گلابتون نواری با پهنای ۱۵ سانتی‌متر و نقش‌های به هم پیوسته بافته می‌شود. طرح این نوار به این شکل است که نقش بزرگ‌تر در میانه و نقش‌های کوچک‌تر در اطراف آن قرار می‌گیرد. از این نوار برای تزیین دمپای شلوارهای زنانه استفاده می‌کنند.
گلابتون دوزی
قدمت هنر گلابتون دوزی در هرمزگان به دوران هخامنشیان باز می‌گردد. یکی از معروف‌ترین صنایع دستی در این استان گلابتون دوزی است که در پوشش بومی دختران و زنان بسیار استفاده می‌شود. در واقع گلابتون دوزی یک نوع رودوزی سنتی است که باعث تزیین لباس‌ها می‌گردد. در گذشته با نخ‌های ابریشمی دارای روکش طلا یا نقره و با نقش‌های مختلف همچون محرابی، ترنج، خطایی، اسلیمی و… بر روی پارچه‌های اطلس، مخمل، ماهوت، کرباس و… را گلابتون دوزی می‌کردند. امروزه از نخ‌های طبیعی گلابتون که روکش فلزی زرد و سفید دارند برای تزیین روی لباس و بخش‌های مختلف آن همچون یقه، آستین و لبه آستین استفاده می‌کنند.
خوس دوزی
خوس دوزی به هنر سوزن دوزی بر روی مخمل یا تور گفته می‌شود که با استفاده از نخ خوس یا «نقده» که نوعی نخ پلاستیکی است، انجام می‌گیرد. این نخ‌ها دارای رنگ‌های مختلفی هستند و به شکل‌های مختلفی همچون ستارگان شش پر، هشت پر و دوازده پر در تزیین انواع روسری، پرده، رومیزی، چادرهای توری و روتختی استفاده می‌شوند.
شیریکی پیچ
شیریکی پیچ نوعی بافت محسوب می‌شود که بین بافت قالی و گلیم قرار می‌گیرد. ماده اولیه برای بافت شیریکی پیچ، پشم است و پود آن از نخ پشمی یا نخ ابریشمی بسیار نازک به دست می‌آید. طرح‌های شیریکی پیچ بسیار تنوع دارد؛ زیرا بافنده در هنگام بافت این زیرانداز از طبیعت، محیط و باورها الهام می‌گیرد.
حصیربافی
یکی از رایج‌ترین هنرهایی که در مناطق دارای درخت خرما وجود دارد حصیربافی است. مواد اولیه مورداستفاده در حصیربافی، برگ درخت خرما، ضایعات درخت خرما و گیاهی به نام «مور» است. برای حصیربافی هنرمندان از برگ درختان خرما که در اصطلاح عامیانه «پیش» نامیده می‌شود، استفاده می‌کنند و انواع زیرانداز، زنبیل، سفره، سبد، جای نان، کلاه و… را به تولید می‌رسانند. بیشترین آثار حصیربافی در روستاهایی همچون بشاگرد، میناب و بندر لنگه عرضه می‌شود.
سوزن‌دوزی
از هنر سوزن‌دوزی برای تزیین انواع لباس استفاده می‌کنند. سوزن‌دوزی نوعی رودوزی محسوب می‌شود که در ناحیه بشاگرد استان هرمزگان بسیار پررونق است و از روش زنان بلوچ در خلق آن استفاده می‌شود. با استفاده از این هنر با کوک و بخیه‌های رنگی طرح‌های فوق‌العاده‌ای را بر روی پارچه و لباس به وجود می‌آورند.
خرسک بافی
خرسک بافی به نوعی از بافت فرش گفته می‌شود. فرشی که به روش خرسک بافی به تولید می‌رسد پرزهای درشت و بلند دارد و از رنگ طبیعی پشم در رنگ‌زنی نخ‌های آن استفاده می‌شود. این نوع فرش «پود رو» ندارد و نقش‌هایی با طرح‌های هندسی در آن به کار می‌رود. در گذشته از این محصول به‌عنوان روانداز استفاده می‌کردند؛ اما امروزه نقش پادری پیدا کرده است.
چنته بافی
چنته به نوعی ساک، کیسه و توبره گفته می‌شود که در آن وسایلی همچون قرآن، آینه، نخ، سوزن، شانه و یا مواد غذایی در هنگام کوچ را قرار می‌دهند. چنته به شکل بافت جاجیم، گلیم و خورجین توسط زنان بافته می‌شود.
چادر شب بافی
یکی از صنایع دستی اصیل هرمزگان چادرشب بافی است. در گذشته از پشم گوسفند، پنبه و کرک شتر برای تهیه چادرشب استفاده می‌شد و امروزه از الیاف مصنوعی در تولید این محصول استفاده می‌کنند. درگذشته چادرشب به‌عنوان روانداز استفاده می‌شد؛ اما امروزه به‌عنوان روتختی، رومیزی، روبالشی، پوشش کمر زنان، پرده و… به کار می‌رود. دو نوع «کلندری» و «دوگردی» از انواع معروف آن هستند.
برقع
برقع یکی از لوازمی است که برای پوشش و زینت توسط زنان هرمزگان مورداستفاده قرار می‌گیرد. در هرمزگان و خطه ساحلی بلوچستان به این هنر دستی «برکه»، در لارستان «تبیله» و در بندر لنگه «بتوله» می‌گویند. از این وسیله بیشتر در زمانی که پرتقالی‌ها در این منطقه حضور داشتند استفاده می‌شد تا زنان در برابر سربازهای پرتغالی پوشش داشته باشند.
گرگوربافی
این صنایع دستی یک دست‌بافت از جنس سیم فلزی است که از آن به‌عنوان تور ماهیگیری استفاده می‌کردند؛ اگرچه امروزه نیز برخی از صیادان برای ماهیگیری این محصول را سفارش می‌دهند. بافت این محصول در برخی از مناطق استان از جمله روستای «گشه» از توابع شهرستان بندر لنگه و شهرستان قشم همچنان رایج است.
صنایع دستی دریایی
هرسال در مواقع جزر و مد دریا، مقدار قابل توجهی از انواع حلزون ها، صدف ها و بقایای آب زیاد خلیج فارس در سواحل جزایر متعدد این خلیج انباشته می شود که توسط اهالی این منطقه جمع آوری شده و توسط افراد هنرمند و خوش ذوق مجسمه ها، تابلوها و اشیا گوناگون تزیینی ساخته می شود. ناگفته نماند در ساخت این مواد اولیه مصرفی برای اتصال آنها از چسب بی رنگ استفاده می شود.
هنرهای تجسمی
در صنعت دست ساز بشر پس از سبدبافی، کهن ترین صنایع دستی سفالگری می باشد که قدمت آن به ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد برمی گردد. ظروف سفالی، سر قلیان، مجسمه های سفالی، قلیان و کوزه های آبخوری بی نظیری که در این منطقه توسط هنرمندان تولید می شوند معروف به «جهله» هستند. نقاشی روی سفال و سرامیک، یکی دیگر از حوزه‌های صنایع دستی در هرمزگان است. هنرمندان محلی با استفاده از طرح‌ها و رنگ‌های سنتی، آثار زیبایی خلق می‌کنند که می‌تواند به عنوان سوغات و یادگاری برای گردشگران مورد استفاده قرار گیرد.
استان هرمزگان با پتانسیل‌های فراوانی که در زمینه صنایع دستی دارد، می‌تواند به عنوان یک قطب مهم در این حوزه شناخته شود. با توجه به تنوع فرهنگی و منابع طبیعی، توسعه صنایع دستی در این استان می‌تواند به ایجاد اشتغال، رونق اقتصادی و حفظ فرهنگ محلی کمک کند. حمایت از هنرمندان و ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای بازاریابی و فروش محصولات، می‌تواند به شکوفایی این صنعت کمک شایانی کند.
ثبت دیدگاه