سلامت مادر ؛ مهره اصلی سلامت روان خانواده

دریانیوز: تربيت كودك قبل از تولد در بستر خانواده شكل مي گيرد و از این رو نحوه و چگونكي برخورد پدر با مادر در سلامت روان مادر و به دنبال آن سلامت روان جنین نیز تأثیرگذار خواهد بود.
والدين قبل از تصميم به فرزنددار شدن بايد تعهدات و مهارت های لازم جهت فرزندپروری را فرا بگیرند و نقششان را در مسیر رشد فرزند با آگاهي كامل بپذيرند. مراقبت كامل از مادر از لحاظ عاطفي، هيجاني و جسماني در دوران بارداری بسیار حائز اهمیت است چراکه مادران، با شروع حاملگي دچار تغييرات هورموني می شوند كه اولين مورد در بعضي ها ويار حاملگي می باشد. اگر مادر در حاملگي دچار تغييرات خلقي شود تأثير مستقيم روي جسم و روان كودك مي گذارد و كودك در زمان تولد كودكي بي قرار می شود که از مهمترین نمودهای آن، دل دردهاي عصبي و رفلاكس معده را می توان نام برد. ما به دنبال آن هستیم که باآگاهي دادن به والدين تلاش كنيم كه فرزند در محل امن رحم رشد کند و بعد از تولد با مراقبت های والدین مرحله دوم رشد كودك بسلامتی سپری شود. فراموش نکنیم که مراقبت از مادر در تمام جنبه ها تضمين كننده سلامت خانه و خانواده می باشد. از این رو برای بررسی دقیقی تر این موضوع با کبری یادگاری، روانشناس کودک و نوجوان به گفتگو نشستیم. یادگاری می گوید: یکی از بزرگترین معضلات امروزه این است که گاهی به دنبال درمان بیماری های روانی از ریشه نیستیم و بعد از آنکه مادر و یا فرزندی بیماری هایشان بروز پیدا می کند به دنبال راه چاره و درمان هستیم که البته نیاز است از همان روزهای اولی که والدین تصمیم به فرزندآوری می گیرند، فرزند پروری هم یاد بگیرند. سلامت روانی و جسمی مادر و فرزند بسیار مهم و دارای اهمیت است چراکه خود این موضوع کمک می کند تا انسان های شاداب و سلامت در جامعه داشته باشیم.

دریا: کمی از اهمیت و عوامل آرامش روانی مادر در دوران بارداری بگویید؟

از نکات حائز اهمیت در دوران بارداری، داشتن آرامش می باشد اگر مادر در آرامش باشد دوره بارداری را به سلامت سپری می کند چراکه آرامش در این دوران تأثیرات مثبتی بر جنین و سلامت جنین می گذارد و جنین در سلامت کامل رشد می کند. ما باید سطح دانش و آگاهی مادران و پدران را در این دوره خطیر و حساس بالا ببریم و عوامل مهم در آرامش زنان باردار را به آنها آموزش دهیم و عوامل استرس زا را شناسایی کنیم و روش مقابله با آنها را آموزش دهیم. مهمترین این عواملی که باید آموزش بدهیم عبارتند از : تغذیه مادر : یک مادر باردار باید بداند که از چه موادی غذایی استفاده کند تا سلامت خودش و فرزندش را حفظ نماید بعضی از مواد غذایی تأثیر منفی بر خلق وخوی مادر می گذارد بطور مثال استفاده کردن بیش از حد موادی که باعث گرمی می شود، موجب اضطراب در اثر افزایش فشار خون می شود.رفتار همسر : مادر، در دوران بارداری به خاطر ترشح بعضی از هورمون ها روحیه ی بسیار حساس و شکننده‌ای دارد . داشتن ویار، یکی دیگر از عوامل کج خلقی مادر در این دوران هست که همسر با درایت و صبر می تواند نقش پررنگی در ایجاد آرامش داشته باشد .زنان باردار در این دوران نیاز بیشتری به توجه دارند پس همسر با رفتار و گفتارش آرامش و محبت را از مادر باردار دریغ نکند چون آرامش داشتن در کاهش استرس و اضطراب نقش مؤثر ی دارد و باید با لبخند و محبت با همسرشان صحبت کنند و از احساسات خوب نسبت به این دوران با یکدیگر گفتگو نمایند. همراه شدن، درک کردن به موقع، ماساژ دادن، در زمانی که مادر باردار بی حال و بد ویار است، می تواند احساس خوبی را برای یک مادر باردار به ارمغان آورد .خواب مناسب : خواب و استراحت نقش مهمی در سلامت و آرامش مادر دارد. بی خوابی و یا بد خوابی باعث بد اخلاقی مادر می شود. در دوران بارداری تغییرات هورمونی باعث انقباض بعضی عضلات همانند عضلات مجاری ادارار می باشد .هورمون پروژسترون خواب شب را مختل می کند و همین موضوع باعث می شود تا مادر در طول روز کسل و بی حال باشد.یکی از علت های بد خوابی می تواند تکرر ادرار باشد.

دریا: تاثیر روابط زوجین بر سلامت روانی مادر در دوران بارداری چه می تواند باشد؟

متاسفانه بیشتر مراقبت ها در زمینه بهداشت جسمی و فیزیکی جنین بوده و به بهداشت روان کمتر توجه دارند. نقش همسر در بهداشت روان همسر باردارش بسیار حائز اهمیت است. همراه بودن زوجین باهم سلامت روان کودک را تضمین می کند. مادر باردار بسیار شکننده و آسیب پذیر است و در زمان بارداری نیازهای عاطفی بسیار افزایش می یابد و همچنین افزایش وابستگی و نگرانی‌های خاص مادرانه، پس بهترین کار همسر این است که تاپایان دوران حاملگی حمایت و توجه و محبت خود را نثار همسرش کنند تا تنش و اضطراب او کاهش یابد و زمینه را برای رشد و تحول جنین مساعد نماید. زوجین برای سپری کردن این دوران باید هر دو به سلامت روحی و جسمی خودشان توجه و تمرکز کنند. شادابی و سلامت را مهمان قلب های همدیگر نمایند. پژوهش هایی نشان می دهد که اگر زن برای بارداری و زایمان آمادگی روانی لازم را بدست بیاورد نقش مادری خود را با شادکامی و آسوده خاطر بیشتری ایفا می کند.

دریا: چه مواردی می توانند بر سلامت روان مادران بار دار تاثیر بگذارد؟

سلامت روان افزایش توانایی های افراد و جامعه و قادرسازی آنها در رسیدن به اهداف و آرزوهایشان می‌باشد. این تعریف از سلامت روان به تمام افراد جامعه مرتبط است. امروزه همان‌قدر که سلامت جسمانی اهمیت دارد،سلامت روان هم اهمیت دارد. چون مکمل یکدیگر هستند. زنان باردار باید توجه داشته باشند .هوایی که تنفس می کنند، احساسات خوب و بد، شادی وغم، حتی غذایی های که می خورند و صدا هایی که در اطراف شان شنیده می شود؛ همه را جنین تجربه می کند . مادر باید مراقب احساساتش و عواطفش باشد .خشم و استرس را کنترل کند. از اضطراب دوری جوید، موسيقي گوش کند، پیاده روی کند، کارهایی که باعث شادی خود و جنینش می شود را انجام دهد، زمانی که جنین شروع به تکان خوردن می کند عاشقانه لمسش كند و انرژی مثبت به خودش وجنينش بدهد. با ذهن آگاهی و درک ارتباط بین روح و جسم بتواند خودش را وادار به پیشگیری از خیلی بیماری های روانی چون افسردگی و اضطراب نماید.

دریا: افسردگی در دوران بارداری و پس از زایمان به چه دلیل به وجود می آید ؟

افسردگی دوران بارداری مانند افسردگی بالینی اختلال خلقی است. این اختلال ها بیماری بیولوژیکی هستند. درواقع در مغز تغییراتی ایجاد می شود و این تغییرات هورمونی در طول بارداری می تواند سبب تغییرات شیمیایی در مغز شده و بطور مستقیم با افسردگی و اضطراب ارتباط دارد. عواملی چون فیزیولوژیکی، شیوه زندگی، شیمی مغز، دیابت، تیروئید، اعتماد به نفس پایین، عوامل خانوادگی مانند روابط بین زوجین و کیفیت همسرداری، عوامل اقتصادی و…….باعث پریشانی و افسردگی می شوند. مهمترین دلیل افسردگی دوران بارداری سابقه ی خانوادگی افسردگی است. بیشتر مادران باردار حالت افسردگی را یک تغییر در تعادل هورمونی می دانند. اگر مادران باردار علایمی چون غم و اندوه، اختلال در تمرکز، از دست دادن علاقه نسبت به فعالیت هایی که در گذشته برای آنها خوشایند و لذت بخش بوده است، اضطراب و احساس گناه و بی ارزشی، خواب زیاد یا کم، افکار وسواسی و ناامیدی، در خود دیدند؛ حتما با پزشک خود در میان بگذارند. افسردگی دوران بارداری از همان روزهای اول بارداری آغاز می شود گاهي هم در ماه سوم بارداری بروز می‌كند. تهوع و ويار در بعضي از زنان باردار شروع كننده كج خلقي و اضطراب و افسردگي مي شود.

دریا: تأثیر افسردگی پس از زایمان بر کودک چه می تواند باشد ؟

در مادران باردار افسرده هورمون استرس بارداری (کورتیزول)نسبت به مادران باردار سالم بیشتر ترشح می‌شود. در مادران باردار افسرده جنین لاغر و رشدش بسیار کند است و در معرض زایمان زود رس نیز ممکن است قرار بگیرند. نوزادهایی که از مادران افسرده متولد می شوند بسیار بی قرار و حرکات نوزاد بسیار کند است. هورمون استرس ادراري بیشتری دارند که در مقابل استرس واکنش نشان می دهند به سختی شیر می خورند. افسردگی مادر بر روی هوش و زبان و تکلم آنها تأثیر منفی دارد .متأسفانه روحیه ای حساس، پرخاشگر، ترس از روابط اجتماعی، متکی به دیگران بودن، بدون عزت نفس بودن، هدیه یک مادر افسرده به فرزند دلبندش می باشد. لازم به ذکر است که افسردگی در دوران بارداری قابل درمان است و می توان با مشورت پزشک از درمان‌های گیاهی و مکمل های ویتامینی که بر روی خلق و خو و هورمون سروتونین تأثیر دارد، مانند منیزیم و ویتامین B6 و اسیدهای چرب امگا استفاده نمود.

دریا: حرف آخر؟

متأسفانه سلامت روان مادر و توجه به وضعیت عاطفی مادران مورد بی توجهی واقع شده است. بالا بودن هزینه‌ها یکی از دلیلی است مادران از فرایند درمان انصراف می‌دهند. برای شناسایی مادران باردار افسرده باید غربالگری کرد تا از آسیب های جدی که به نوزاد وارد می شود؛ جلوگیری کرد که با هدف کاهش این اختلال گام بزرگی برداشته می شود وگرنه بصورت زنجیر وار ادامه دار خواهد بود چراکه مادران افسرده فرزندان افسرده تربیت می کنند. باید بستر آموزش خانواده ها را گسترده تر کنیم و آموزش و آگاهی دادن به والدین جوان و ترغیب کردن آنها برای شرکت در کلاس های فرزند پروری مهمترین گام در جهت پیشگیری از بیماری های روانی می تواند باشد. سلامت روان مادر تضمین کننده روان کودک است. شادی و شادابی مادر، یک خانه را شاد می سازد و در نهایت فراموش نکنیم که سلامت مادر با سلامت یک جامعه برابر است.