دریانیوز// در گذار از ده ها هزار سال پیش، گروهی از انسان های هوشمند نخستین گام های خود را برای ترک زادگاه باستانی خود آفریقا برداشتند.
این سفر پرچالش نه تنها نقطه عطفی در تاریخ تکامل بشر بود بلکه مسیرهای آن با دگرگونی های ژرف آب وهوایی و جغرافیایی کره زمین گره خورده است. یکی از این مسیرهای کلیدی، گذر از منطقه ای است که امروز به نام خلیج فارس شناخته می شود اما در آن دوران، این منطقه نه دریایی کم ژرفا بلکه دشتی سرسبز، پرآب و میزبان رودخانه ها و دریاچه هایی بود که امکان بقا و کوچ انسان ها را فراهم می کرد.
بر پایه پژوهش های اقلیم شناسی بین ۷۰ تا ۱۰۰ هزار سال پیش، زمین درگیر دوره ای سرد موسوم به «عصر یخبندان» بود. در این دوره، حجم عظیمی از آب های زمین در یخچال های قطبی ذخیره شد و سطح دریاها تا ۱۲۰ متر پایین تر از امروز قرار گرفت.
این افت چشمگیر بستر کم ژرفای خلیج فارس را به سرعت خشک کرد و آن را به دشتی وسیع تبدیل نمود که آفریقا را به شبه جزیره عربستان و سپس به خاورمیانه پیوند می داد. این گذرگاه طبیعی که امروز زیر آب پنهان شده، از سوی دانشمندان «خلیج فارس باستانی» نامیده می شود.
شرایط این سرزمین در آن دوران، با تصویر کنونی آن از بیابان های خشک و سوزان، به کلی متفاوت بود. داده های زمین شناسی نشان می دهند که شبکه های گسترده ای از رودخانه ها، همچون «رودخانه فرات باستانی»، از غرب به شرق این منطقه جاری بودند و با پیوستن به رودخانه های دیگری مانند کارون و دجله، زمین های حاصلخیزی را آبیاری می کردند.
رسوبات به جای مانده از آن دوران، حاکی از وجود دریاچه های دائمی، تالاب ها و پوشش گیاهی انبوهی است که محیطی ایده آل برای زندگی جانوران بزرگ جثه، مانند گاوسانان، اسب های وحشی و حتی فیل ها فراهم می کرد. این اکوسیستم پررونق، نه تنها منابع غذایی کافی را در اختیار انسان های کوچ رو قرار می داد، بلکه مسیری امن و کم خطر را برای حرکت به سوی شرق و شمال غرب آسیا مهیا می کرد.
دیرینه شناسان با بررسی نمونه های گرده های گیاهی به دام افتاده در لایه های رسوبی، دریافته اند که این منطقه در آن دوره از آب وهوایی نیمه مرطوب و معتدل برخوردار بوده و پوشش گیاهی آن شامل علف زارهای گسترده، درختچه های مقاوم به خشکی و حتی جنگل های پراکنده بوده است.
چنین مناطقی برای انسانهای شکارچی گردآورنده که به دنبال منابع آب و غذا بودند، جذابیت ویژه ای داشت. افزون بر این، کاهش دما در عصر یخبندان، زیست در عرض های جغرافیایی پایین تر را آسان تر می کرد، چراکه بیابان های عربستان و شمال آفریقا در آن دوره به دلیل تغییر الگوی بارش ها، رطوبت بیشتری داشتند و به «دشت های سبز» تبدیل شده بودند.
شواهد باستان شناسی نیز از این نظریه پشتیبانی می کنند. ابزارهای سنگی یافت شده در سواحل امروزی جنوب ایران که قدمت برخی از آنها به بیش از ۷۵ هزار سال می رسد، نشان می دهند که انسان ها پیش از غرق شدن این منطقه در آب، در آن سکونت داشته اند.
متخصصان ژنتیک نیز با ردیابی نشانگرهای ژنتیکی در جمعیت های امروزی خاورمیانه و جنوب آسیا، به ردپایی از این مهاجرت تاریخی دست یافته اند که تایید می کند بخشی از نسل امروز بشر، از گذر همین مسیر به سوی قاره های دیگر پراکنده شده اند. با پایان عصر یخبندان و ذوب یخهای قطبی در حدود ۱۲ هزار سال پیش، سطح آب دریاها به تدریج بالا آمد و این دشت حاصلخیز در مدت چند هزار سال به طور کامل به زیر آب رفت.
انسان های ساکن در این منطقه نیز یا به مناطق مرتفع تر، مانند فلات ایران و میانرودان (بین النهرین) کوچ کردند یا با سازگاری با محیط های جدید، نخستین گام ها را به سوی یکجانشینی و کشاورزی برداشتند. این گذرگاه فراموش شده، امروز نه تنها یادآور پیچیدگی های تاریخ طبیعی زمین است، بلکه نمادی از انعطاف پذیری و هوشمندی انسان های نخستین در همگامی با دگرگونی های محیطی به شمار می رود.
بررسی این مسیر مهاجرت، پنجره ای به گذشته های دور می گشاید و نشان می دهد که چگونه تغییرات اقلیمی بزرگ، مسیر تاریخ بشر را تغییر داده اند.
ثبت دیدگاه