دریانیوز// توسعه گردشگری تالاب ها نه تنها باعث درآمدزایی جوامع محلی می‌شود، بلکه زمانی که مردم بدانند نفع آنها در حفظ تالاب است، حفاظت از آن را نیز برعهده می‌گیرند.
تالاب به مناطقی گفته می‌شود که به صورت طبیعی یا مصنوعی، دائمی یا موقت، با آب ساکن یا جاری شیرین، لب‌شور یا شور پر شده باشند. این مناطق می‌توانند شامل باتلاق‌ها، مرداب‌ها، دریاچه‌ها، برکه‌ها و حتی برخی از مناطق ساحلی باشند.تالاب‌ها با توجه به نقشی که در شکل‌گیری تنوع زیستی، کمک به احیای آب‌های زیرزمینی، توانایی بالای ترسیب کربن، مقابله با سیلاب‌ها و… دارند از نظر محیط زیستی یک از باارزش‌ترین اکوسیستم‌ها محسوب می‌شوند.
علاوه بر این تالاب‌ها به عنوان نگین‌های آبی طبیعت و پناهگاه هزاران گونه پرنده، نقش مهمی در صنعت گردشگری ایفا می‌کنند. پرنده‌نگری که به عنوان یکی از جذاب‌ترین شاخه‌های اکوتوریسم شناخته می‌شود، هر ساله گردشگران زیادی را به سمت این اکوسیستم‌های ارزشمند می‌کشاند. تالاب‌ها با تنوع زیستی غنی و مناظر بی‌نظیر خود، فرصتی استثنایی را برای مشاهده پرندگان مهاجر و بومی فراهم می‌آورند.
در کنار مزیت‌های محیط زیستی متعدد، فایده اقتصادی تالاب‌ها به خصوص برای جوامع محلی اطراف آن غیر قابل انکار است و عده‌ای از صاحب‌نظران بر این باورند که ارزش اقتصادی تالاب‌ها حدود ۱۰ برابر جنگل‌ها و ۲۰۰ برابر زمین‌های زراعی است.
چگونه از تالاب‌ها کسب درآمد کنیم؟
رونق گردشگری تالاب‌ها مستلزم وجود آژانس‌های ویژه در این حوزه و همین طور ایجاد تورهای متعدد است تا مردم به‌تدریج با این جاذبه و نحوه حفاظت از آن آشنا شوند. ضمن اینکه فعالان گردشگری می‌توانند از طریق تورهای مخصوص تالاب‌ها، درآمدزایی خوبی از این محل داشته باشند.یکی از مواردی که باید در کنار تالاب‌ها وجود داشته باشد، مرکز بازدیدکنندگان است که نمونه آن را می‌توان در کشور ژاپن دید. این کشور در نزدیکی یکی از تالاب‌هایش، مرکزی برای گردشگران تدارک دیده است که شامل مزرعه اسب برای کرایه اسب و همین طور استقرار مسیرهایی برای سوارکاری در حاشیه تالاب می‌شود.
همین راهکار باعث درآمدزایی مزرعه‌دارها، فعالان حوزه گردشگری و جوامع محلی شده است. ماهیگیری تفریحی و ورزش‌های آبی، پرنده‌نگری، پیک‌نیک و طبیعت‌گردی نیز از دیگر تفریح‌هایی است که در تالاب‌های بین‌المللی رواج دارد و بسیار پرطرفدار است. از دیگر مزایای مراکز بازدیدکنندگان، آموزش شیوه بازدید و استفاده از تالاب‌ها به گردشگران است. همچنین می‌توان با استفاده از ظرفیت عظیم تالاب‌هانحوه مراقبت و حفاظت از محیط زیست را به دانش‌آموزان آموزش داد.
پرنده‌نگری را از مهم‌ترین ارکان گردشگری تالاب دانست و گفت: سالانه بیش از ۶۰ میلیون نفر در آمریکای شمالی به تماشای کوچ پرندگان و لانه‌گزینی در کنار تالاب‌ها می‌نشینند که رقمی بالغ بر ۲۰ میلیارد دلار را نصیب دست‌اندرکاران این صنعت می‌کند.
گردشگری و حفاظت جامعه محلی از تالاب
زمانی که مردم از تالاب نفع ببرند، سود خود را در حفاظت از آن می‌دانند. از طریق گردشگری تالاب و فعالیت‌های استاندارد گردشگری می‌توان حفاظت از این مناطق را به دست مردم سپرد و آنها را از خطر نابودی نجات داد. در واقع تا وقتی که مردم از کاری سود نبرند، برای انجام آن اشتیاقی نشان نمی‌دهند؛ پس با رونق گردشگری در کنار تالاب‌ها، مردم بیشتر به فکر حفاظت از آنها می‌افتند.
لزوم توجیه سرمایه‌گذار
یکی از عواملی که می‌تواند به رونق گردشگری تالاب بینجامد، ورود بخش خصوصی به این حوزه به‌منظور توسعه و مدیریت امکانات گردشگری از قبیل احداث ساختمان‌ها و ایجاد تسهیلات و خدمات پشتیبانی است؛ به‌خصوص با توجه به وضعیت اقتصادی کشور که امکان توسعه گردشگری در مناطق تحت حفاظت خود را ندارد.شرط ورود سرمایه‌گذار این است که توسعه خود را با کمترین آسیب ممکن انجام دهد.
در این راستا باید برای تالابی که قرار است در آنجا گردشگری انجام شود، یک نقشه پهنه‌بندی بر اساس حساسیتی که زیستگاه‌های تالابی دارند، تهیه شده و نشان دهد که هر تالابی در کدام نقطه پیرامونی یا درون تالاب چه نوع کاربری دارد تا اقداماتی که قرار است در آن تالاب صورت گیرد هماهنگ با حساسیت‌های آن تالاب باشد. علاوه بر ایجاد اشتغال و تحصیل ارز خارجی که در نتیجه توسعه گردشگری در تالاب‌ها حاصل می‌شود، زیرساخت‌های حمل‌ونقل و امکانات و خدمات تفریحی بهبود می‌یابد و سطح رفاه اقتصادی و اجتماعی مردم و کشور ارتقا پیدا می‌کند.
رشد اقتصادی، کاهش فقر و حمایت از فرهنگ‌های محلی نیز در نتیجه این توسعه اتفاق می‌افتد. از آنجا که تالاب‌ها در کنترل و جلوگیری از سیلاب، ازبین‌بردن ریزگردها، فیلتر کردن آلودگی‌های طبیعی، تغذیه منابع زیرزمینی آب و حفظ گونه‌های جانوری و گیاهی، نقش مهمی دارند، توسعه و حفاظت از تالاب‌ها بیش از پیش اهمیت پیدا می‌کند.
تهدیدات گردشگری برای تالاب
این نوع گردشگری در کنار رونقی که برای مردم منطقه رقم می‌زند، احتمال دارد به تخریب تالاب‌ها منتهی شود چرا که هنوز فرهنگ گردشگری تالاب برای مردم جا نیفتاده است و با آن آشنا نیستند. برای نمونه، در برخی مواقع دیده شده است که اهالی محلی یا گردشگران با خودرو خود به کنار تالاب می‌روند و با ایجاد سروصدا و بلندکردن صدای ضبط خودرو، آرامش محیط را از بین می‌برند.
از طرفی ساخت امکانات گردشگری مانند هتل‌ها، اقامتگاه‌ها، رستوران‌ها، مراکز بازدیدکنندگان و زیرساخت‌های مربوطه در نزدیکی تالاب‌ها و همچنین مشکلات مرتبط با آلودگی آب و خاک می‌توانند به‌طور جدی بر تنوع‌زیستی تالاب‌ها تاثیر بگذارند. استفاده متمرکز از مناطق اطراف تأسیسات گردشگری ممکن است تاثیر منفی روی پوشش گیاهی و جانوری تالاب‌ها داشته باشد. با وجود این تهدیدات، نفع ما در توسعه گردشگری و پرنده‌نگری است و تهدیدات را می‌توان با نظارت یک ارگان که باید سازمان حفاظت محیط زیست باشد، به حداقل رساند.
سازمان حفاظت محیط زیست با تببین مقررات می‌تواند رفتار گردشگران را کنترل کند و از طرفی طبق چارچوبی که تعریف می‌کند بر فعالیت‌های سرمایه‌گذار نیز نظارت کند تا از ریل توسعه پایدار خارج نشود.
چرا در ایران گردشگری تالابی نداریم؟
دلیل اصلی این است که اصلاً آبی نیست که تالابی باشد و همین تالاب‌هایی که آب دارند هم ممکن است اگر یک سال حقابه آنها پرداخت نشود، خشک شوند. لذا زمانی که تکلیف یک تالاب روشن نیست کسی هم تمایل به گردشگری ندارد.در همین روزهای اخیر دیدیم که در رسانه‌ها، خبر خشک شدن ۹ تالاب سرزمینی نیز منتشر شده و باعث نگرانی مردم شد.
تالاب‌ها به‌عنوان شریان حیات اکوسیستم‌های گیاهی و جانوری، در تداوم پایداری تنوع‌زیستی کشور نقش مهمی داشته و ادامه خشک‌بودن تالاب‌ها، می‌تواند ضربه جبران‌ناپذیری به محیط زیست کشور محسوب شود؛ لذا حفظ تالاب‌های کشور که عمدتاً به‌وسیله تأمین حقابه انجام می‌شود، بر کسی پوشیده نیست و بر همین اساس وزارت نیرو مکلف به پرداخت حقابه سالانه تالاب‌هاست.
در ادامه به طور مختصر به معرفی تالاب های استان هرمزگان می پردازیم.
استان ساحلی هرمزگان در جنوب ایران باتوجه به موقعیت جغرافیایی بسیار غنی و متنوع‌اش، دارای جاذبه‌های گردشگری و طبیعی چشم‌نوازی بوده که هر ساله به‌ویژه در روزهای پایانی سال و نوروز باعث جذب گردشگران داخلی و خارجی فراوانی شده است، از شیدور تا خور آذینی مامنی برای پرندگان و جانوران است.
از حدود یك هزار تالاب شناخته شده در ایران، ۸۴ تالاب دارای اهمیت بین المللی هستند و از ۲۲تالاب بین المللی كنوانسیون رامسر، ۶ تالاب بین المللی و تحت حفاظت محیط زیست شامل جزیره شیدور، خور خوران ، دهانه رودخانه گز و حرا و دهانه رودخانه های شور ، شیرین و میناب و آذینی در استان هرمزگان واقع شده كه نیازمند توجه ویژه برای احیای مجدد و استفاده از ظرفیت های گوناگون آنها در بخش های مختلف از جمله گردشگری است.
تالاب های بین المللی هرمزگان شامل خورخوران حد فاصل بندرلافت جزیره قشم و بندر خمیر به طول ۱۰۰هزار هكتار، مصب رودخانه های شور، شیرین و میناب در ۷۰كیلومتری شرق بندرعباس به مساحت ۵۴هزارهكتار، مصب رودخانه های گز وحرا در ۱۲۰كیلومتری جنوب شرقی بندرعباس و آذینی با ۲۸هزار هكتارهم در سیریك واقع شده است. از مزیت های تالاب های بین المللی هرمزگان، واقع شدن درمسیر عبور آب های سیلابی به دریا و یا واقع شدن در كنار دریاست كه جنگل های حرا ومانگرو را درخود جای داده است.
در جنوبی ترین استان كشور چهار تالاب بین المللی وجود دارد كه زیستگاه گونه های مختلف جانوری است و محل حضور پرندگان مهاجر كه بخشی از سال را در آنها سپری می كنند. هر ساله بسیاری از علاقه مندان به پرنده نگری و طبیعت دوست برای استفاده از این تالاب ها به هرمزگان سفر می كنند و مدتی را در تالاب های هرمزگان می گذرانند.
تالاب بین المللی رود شور، شیرین و میناب
این تالاب در شرق بندرعباس و رو به روی جزیره هرمز واقع شده كه هم اكنون امكان دسترسی به آن با جاده در دست احداث مسیر ساحلی بندرعباس به میناب آسان تر شده است. زمستان برای پرنده نگران فصل مناسب حضور و بهره گیری از آن محسوب می شود به خصوص كه هوای هرمزگان در زمستان بهاری بوده و پرندگان مهاجر آبزی و كنار هم برای زمستان گذارنی به این تالاب می آیند.
برای حضور در این تالاب باید از كمك بلدهای محلی و راهنمایان گردشگر كه با اداره كل محیط زیست هرمزگان هماهنگ هستند بهره گرفت. پرندگانی مانند صدف‌خور، گیلانشاه بزرگ و پلیكان پاخاكستری زمستان را در این تالاب می گذرانند و حواصیل بزرگ و هندی هم در اینجا جوجه آوری می كنند و به همین دلیل رعایت اصول طبیعت گردی دارای اهمیت فراوانی است.
تالاب بین المللی حرای خورخوران
شاید برای بسیاری جالب باشد بدانند این تالاب بزرگ ترین اكوسیستم جنگلی حرا كشور است و افزون بر ۱۲۰ گونه پرنده از آن استفاده می كنند. این تالاب زیستگاه پرندگای از قبیل انواع حواصیل (حواصیل سفید بزرگ، حواصیل سبز، حواصیل هندی)، اگرت ساحلی، سلیم خرچنگ خوار، صدف خوار، كفچه نوك است و پرندگان در معرض تهدیدی همچون عقاب تالابی و عقاب شاهی در آن زیست می كنند. لاك پشت های پوزه عقابی و دریایی، دلفین های گوژپشت و بینی بطری هندی را هم می توان در این تالاب بین المللی یافت.
تالاب بین المللی دلتای رود حرا-رودگز
در حد فاصل شهرستان سیریك و شهرستان جاسك تالاب بین المللی دلتای رود حرا-رودگز ، تنها تالاب هرمزگان است كه ۲ گونه گیاهی چندل و حرا را دارد و محل زمستان گذارنی پرندگان نیز است. در این تالاب نیز می توان پرندگانی نظیر پلیكان پاخاكستری، صدف خوار، گیلانشاه حنایی، گیلانشاه بزرگ، عقاب خالدار، سارگپه پابلند و حواصیل بزرگ و كوچك و عقاب دریایی دم سفید را مشاهده كرد.
باتوجه به اینکه همگی این تالاب‌ها ساحلی و متاثر از رفتارهای دریایی و دارای آب دائمی و شور هستند، لذا برای حفاظت، احیای مجدد و بهره برداری خردمندانه از ظرفیت‌های گوناگون آنها در بخش‌های مختلف از جمله گردشگری نیازمند توجه ویژه مسئولان است.
ثبت دیدگاه