تاثیر تیغ برنده اعتیاد والدین بر فرزندان

دریانیوز// همانطور که همیشه مطرح شده است، خانواده اولین و مهمترین الگوی فرزندان جهت یادگیری و کسب مهارت‌های زندگی است چراکه خانواده یکی از عوامل اجتماعی شدن فرزندان و والدین یکی از الگوهای اصلی برای کودکان و نوجوانان هستند که با رفتارهای خود می‌توانند تغییرات وسیعی را در الگوهای رفتاری، نگرشی و هنجاری آن‌ها به وجود آورند. والدین معتاد اغلب فرزندانی بیمار و یا معتاد خواهند داشت زیرا چنین والدینی الگوی نامناسبی برای فرزندان خود هستند و حوصله ی کافی جهت تربیت فرزندان خود ندارند و در واقع بین اعتیاد والدین (پدر و مادر) با سلامت اجتماعی و روانی فرزندان رابطه معنادار منفی وجود دارد.
بررسی جوانب اعتیاد در خانواده هایی که یکی از والدین و یا هر دو به نوعی مصرف کننده مواد مخدر هستند و آسیب هایی که در جایگاه والدین به فرزندان خود به طور مستقیم و غیر مستقیم وارد می کنند، همیشه دغدغه روانشناسان وجامعه شناسان بوده است. پی و شالوده اصلی شخصیت فرزندان در خانواده و در الگوبرداری از روابط والدین با فرزند، با یکدیگر و سایر ارکان اجتماع شکل می‌گیرد. از این رو کودکان والدین معتاد در مقایسه با کودکان عادی غمگین تر و کم حرف تر هستند و رفتارهای بزهکارانه و خشونت های فیزیکی بیش تری از آن‌ها سر می زند . همچنین، کودکانی که والدین معتاد دارند، بیش تر دچار بیماری های جسمانی، روحی و اجتماعی می شوند به خصوص مشاهده‌ی اعتیاد والدین و همانندسازی با والدین معتاد در مراحل گوناگون، سبب اعتیاد نوجوانان یک خانواده می شود.

تأثیر کاهش دلبستگی عاطفی بین اعضای خانواده بر آینده فرزندان
دلبستگی و احساس تعلق به خانواده، نشانی از آرامش واعتماد به نفس برای افراد به دنبال خواهد داشت از طرفی تعارضات والدین با یکدیگر موجب می شود که خانواده ها نتوانند وظایف والدینی خود را به درستی انجام دهند. به عنوان مثال اگر والدين دچار آلودگي به مواد مخدر باشند فرزندان آنها نيز از هر لحاظ آسيب پذير مي شوند. اصولا خانواده داراي والدين معتاد، فرزنداني که دچار بيماريهاي روحي و رواني هستندرا تحويل جامعه مي دهند. پريشان حالي فرزندان دراين خانواده ها بيشتراست. کودکانی که ناخواسته در مسائل ناشی از اعتیاد والدین در خانواده درگیر می شوند در معرض ارتکاب جرایم مختلف قرار می گیرند.

تاثير اعتياد والدين بر رفتار فرزندان
تحقیقات نشان می دهد ميزان بروز اختلالات رفتاري در کودکان با اعتياد والدين رابطه مستقيمي دارد. افراد معتاد به دلیل آنکه دچار ضعف شخصیتی می شوند و در کنترل اوضاع وشرایط در موارد مختلف ناتوان خواهند بود، بسیاری از نیازهای روحی و روانی فرزندان خود را نمی توانند پاسخ گو باشند. از این رو در اکثر خانواده هاي داراي والدين معتاد، کودکان مورد آزار و اذيت جسمي وروحي قرار مي گيرند. بنابراین در اکثر مواقع کودکان آنها از مشکلات جسمي، رواني و هيجاني رنج مي برند درحالي که در خانواده هاي سالم، فرزند با افق روشن تري از زندگي آينده رشد مي کند. شاید بتوان گفت این والدین نقش مخربی در زندگی فرزندان شان دارند به طوریکه تحقیقات نشان داده است در برخی خانواده هايي که داراي والدين معتاد بوده اند فرزندان آنها در بزرگسالي استعداد بيشتري براي گرايش به اعتياد داشته اند و ميزان افسردگي در اين کودکان بيشتر از کودکان با خانواده سالم مي باشند.

فرزندان در این خانواده دچار سرخوردگی و ناامیدی می‌شوند.از آنجائیکه بودن در کنار خانواده باعث خجالتشان می‌شود.فرزندان در این نوع خانواده استرس زیاد، تعارض و خشونت را تجربه می‌کنند، کیفیت فرزند پروری به‌شدت پایین است و والدین نقش حمایتی ندارند، فرزندان این پدر و مادر از بودن در کنار آنها به‌شدت احساس شرم و خجالت می‌کنند.فرزندان این والدین شدیداً احساس تنهایی، طردشدگی و حتی دوست‌داشتنی نبودن می‌کنند، معمولاً از بقیه همسالان خود کم‌حرف‌ترند و تمایل شدیدی به گوشه‌گیری و انزوا دارند. قطعا نگرانی از آشکار شدن اعتیاد والدین مخصوصا در بین گروه همسالان است. فرزندان والدین معتاد در برقراری روابط صمیمانه مشکل‌دارند زیرا از این هراس دارند که اعتیاد والدینشان آشکار شود، این مسئله باعث کاهش اعتماد به‌ نفس در آنها می‌شود. کودکانی که والدین معتاد دارند اغلب از این حقیقت خجالت می‌کشند و دلشان نمی‌خواهد کسی متوجه رازشان شود.

به همین دلیل اغلب از دوستی با همسالان خود اجتناب می‌کند چون از مواجه شدن با سؤالات احتمالی دیگران در مورد خانواده و پدر مادرش احساس شرم می‌کند. او نمی‌تواند هیچ دوستی را به خانه‌شان دعوت کند چرا که ممکن است پدر و مادرش مواد مصرف کرده و او را شرم‌زده کنند. کودکانی که در خانه‌های درگیر اعتیاد رشد می‌کنند دارای عزت نفس بسیار پایین و کنترل درونی کمتر و ضعف بیشتری هستند. این امر آن‌‌ها را در معرض بیشتری برای قربانی شدن قرار می‌دهد. خشونت خانگی موضوع دیگری است که این فرزندان متحمل می‌شوند؛ حتی اگر خود مستقیما درگیر این نوع خشونت و ضرب و شتم والدین نشوند، مشاهده‌ی خشونت بین والدین و مشاجره‌های بین آن‌ها عواقب احساسی و مشکلات روانی بسیاری را برایشان به همراه دارد.

تجربه زودهنگام مصرف مواد اعتیادآور
محیط خانوادگی یکی از مهم‌ترین عوامل در گرایش به مواد مخدر است، همانطور که پیش از این مطرح شد خانواده اولین بستر رشد شخصیتی و روحی وروانی فرد می باشد، رفتار والدین به‌ویژه در سال‌های اولیه زندگی در ناخودآگاه کودکان تأثیر می‌گذارد، طبق آمارها بیش از نیمی از فرزندان افراد معتاد در دوران نوجوانی مصرف مواد را تجربه می‌کنند.گویی این والدین غیرمستقیم به فرزندان خود آموزش می‌دهند به‌جای مقابله با مشکلات، استرس و بحران‌ها به مصرف مواد روی بیاورند. متاسفانه فرزندان در این نوع خانواده دسترسی بیشتری به مواد دارند. نکته مهم اینجاست که در بین افرادی که به مرکز ترک اعتیاد برای درمان اعتیاد مراجعه می‌کنند، پیشینه مصرف در آن تعدادی از مراجعینی که پدر و مادر یا یکی از والدین سابقه اعتیاد داشته به سال‌های اولیه نوجوانی برمی‌گردد.

نقش جامعه در مقابله با بروز اعتیاد
روابط والدین معتاد با دیگران، بی‌‌مسئولیتی والدین، بهت فرزند از نابسامانی خانواده، گسیختگی روابط فرزندان با والدین و درنهایت، کنترل شدید فرزندان سبب بروز بی‌‌ثباتی هویتی در آنها به‌منزلۀ آسیب جامعه‌‌شناختی مهم می‌‌شود. برای جبران چنین اثرات نامطلوبی، فرزندان به راهکارهایی دست می زنند که نتیجۀ آن به‌صورت عوارض روحی، اجتناب از جامعه، بی‌‌حوصلگی، تحریک‌‌پذیری، بروز خشونت‌‌های کلامی و جسمی، بی‌‌مسئولیتی همه‌جانبه ازسوی والدین، محرومیت از امکانات اولیه، رنج ناشی از مقایسه، لجبازی با اعضای خانواده و اعتمادبه‌نفس تخریب‌شده در فرزندان بروز می‌‌یابد.
با توجه به اثرات مخرب اعتیاد والدین بر روی سلامت عمومی و سلامت اجتماعی فرزندان ضروری است در حوزه فرهنگ عمومی برنامه‌هایی برای مواجهه صحیح با استرس و فشارهای روحی و روانی که منجر به افزایش نگرانی و اضطراب، اختلالات خواب و افسردگی، کاهش سلامت جسمانی و عملکرد اجتماعی فرزندان خانواده های اعتیاد می شود طراحی و اجرا گردد.
باید به برنامه هایی که به ارتقای سلامت اجتماعی جامعه ی هدف کمک کند نظیر برنامه هایی که روحیه مشارکت جویی را در آن ها ارتقا ببخشد مانند ایجاد تسهیلات برای دسترسی راحت تر آن‌ها به باشگاه های ورزشی و … توجه شود.تقویت نقش مشاور در مدارس، دانشگاه ها و خوابگاه‌ها برای یاری رساندن به افراد در معرض خطر اعتیاد و آسیب های ناشی از آن نظیر فرزندان والدین معتاد، به نحوی که بتوانند در زمان بروز مشکل با مراجعه حضوری یا تلفنی مشکل خود را طرح نموده و از بسیاری ازمشکلات وآسیب ها پیشگیری گردد.

اگرچه در بیشتر موارد اعتیاد با مرد به خانواده وارد و با ابتلای دیگر اعضا ازجمله مادر و فرزندان در خانواده تثبیت می‌‌شود. با تثبیت اعتیاد در خانواده و آسیب‌‌پذیری فرزندان، خسارت‌های جبران‌‌ناپذیری بر کیان خانواده وارد می‌‌شود که یکی از آنها، بی‌‌ثباتی هویتی فرزندان است. عواملی مانند دریافت‌نکردن حمایت عاطفی ازسوی خانواده، بی‌‌اعتنایی والدین، انتقال حس تحقیر به فرزندان. پس نباید فراموش کنیم که والدین قهرمان زندگی کودکان هستند و کودکان سعی می کنند خود را شبیه به والدین خود کنند و از درست و غلط رفتار خود آگاهی ندارند. بنابراین اعتیاد والدین می‌تواند تاثیر بسیار منفی بر رفتار و عادت های کودک بگذارد.