دریانیوز// تاریخ اجتماعی و فرهنگی شهر بندرخمیر تحولات زیادی را در بستر زمان پشت سر گذاشته است. مباحث متعددی در تاریخ اجتماعی و فرهنگی بندرخمیر وجود دارد که در تاریخ شفاهی مردم وجود داشته و می بایست از نگاه های متعدد به آن پرداخته شود. بررسی آداب و رسوم مردم شهر بندرخمیر در ماه مبارک رمضان از جمله همین مواردی است که در تاریخ شفاهی مردم بندرخمیر مستور است و در بسیاری از موارد نیاز به بررسی بیشتری دارد. در ذهن کودک، نوجوان، جوان، بزرگسال و کهنسال بندرخمیری خاطرات رمضان های عمرش به خوبی نقش بسته است. رمضان در بندرخمیر همواره یک ماه آرام در روز و یک ماه پر شور و شعف همراه با دورهمی ها فامیلی، تجمع مردم در مساجد برای خواندن نمازهای جماعت در شب بوده است و در حال حاضر نیز علیرغم تمام تغییراتی که در شب بیدار شدن مردم تا سفره غذایی به وجود آمده است، بسیاری از آداب رسوم رمضان که معنویات در بسیاری از آن ها موج می زند در این شهر به قوت خود باقی است. در دو بخش پیشین نوشتار به گوشه ای از ماه مبارک رمضان در شهر بندرخمیر پرداخته شده است و در این نوشتار که با حمایت های فرهنگی شورای اسلامی شهر بندرخمیر و شهردار فرهنگ دوست و فرهیخته این شهر جناب آقای مهندس جواد محمودی به رشته تحریر در می آید در نظر است به گوشه های دیگری از آداب و رسوم مردم شهر بندرخمیر در ماه مبارک رمضان پرداخته شود و نشان داده شود که آداب و سنن مردم در رمضان های قدیم با رمضان های کنونی در بندرخمیر چه تغییراتی داشته است.
مردم بندرخمیر همانند مسلمانان دیگر همواره در انتظار رسیدن ماه مبارک رمضان و فیض بردن از معنویات آن بودند. دو سه ماه مانده به رمضان در گفتار و ادبیات شفاهی مردم از رسیدن رمضان سخن به میان می آمد و معمولا عنوان می نمودند که رمضان نزدیک است و رمضان ماه رحمت الهی است. شاید نزدیک به یک ماه مانده به رمضان و در ماه شعبان مردم برای رمضان مایحتاج خود را می خریدند و افراد بندرخمیری که در کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس مشغول به کار بودند، یا خود به بندرخمیر آمده و یا مواد غذایی و به ویژه شیرینی های متعدد را برای خانواده خود به طرق متعدد به شهر بندرخمیر می فرستادند. افراد متعدد بندرخمیری می دانستند که می بایست در ماه رمضان سفره پر بار تری داشته باشتند و تنقلات این سفره نسبت به ماه های دیگر بیشتر باشد. نگاه به آسمان و دیدن ماه در تمامی یک ماه رمضان از سوی تمامی گروه های سنی در بندرخمیر بیشتر می شد. نگاه به ماه و روحیه گرفتن برای استقامت در روزهای باقیمانده رمضان همواره وجود داشت.
معمولا کهن سالان در مورد رسیدن ماه به دهه، نیمه و دهه پایانی با کودکان و جوانان صحبت می کردند و چون سن بیشتری از آن ها گذشته بود و روزه گرفتن را در در فصول گرم و سرد سال از یکسو و روزه گرفتن را در سال های خشکسالی و عدم تمکن مالی تجربه کرده بودند، همواره برای افراد کم سن و سال توضیح می دادند و عنوان می کردند که آن ها با دهان روزه به درو گندم و جو می رفتند و در باغات کار می کردند. تابستان های گرم و مرطوب بندرخمیر را با عدم وجود وسایل برودتی و کمترین امکانات روزه می گرفتند و اکنون که وسایل برودتی نظیر کولر گازی در هر کوی و برزنی وجود دارد، روزه گرفتن بسیار راحت تر از گذشته است. پیران و کهنسالان هر خانواده رمضان های سخت و طاقت فرسای گذشته را همراه با ایمان و استقامت مردم در راه روزه گرفتن را در مواقع متعدد ایام رمضان و به ویژه شب ها تعریف می کردند. روزه داران معمولا در دهه سوم ماه مبارک رمضان خود را برای عید فطر آماده می کردند و در دهه سوم ماه مبارک رمضان در مساجد الوداع یعنی وداع و دور شدن از رمضان را می خواندند و آرزو می کردند که کاشکی این ماه برکت به این زودی تمام نمی شد. در الوداع که توسط یک فرد خوش صدا که معمولا ملای مسجد بود از روی یک دست نوشته خوانده می شد به برکات ماه مبارک رمضان اشاره می گردید و حضار نیز با گفتن الوداع یا رمضان شهر نور و الغفران پاسخ می دادند. شنیده شدن الوداع از مسجد نشان از آن داشت که ماه مبارک رمضان دارد شب ها و روزهای پایانی آن را پشت سر می گذارد. بسیاری از مردم بندرخمیر در مساجد بعد نماز عشاء نماز تروایح و نماز قیام نیز می خواندند که تمامی این عبادات در مساجد بندرخمیر در حال حاضر به جا می آید. معمولا بعد از نماز تروایح در مساجد شیرینی و شیر هم می آوردند و افراد بعد از نماز تراویح دور هم جمع شده و به گپ وگفت های معنوی و روزمره مشغول می شدند. در حال حاضر هم همین گونه است.
پس از تمام شدن نماز تراویح افراد به خانه های خود رفته و یا به صورت گروه های کوچک به خانه اقوام و نزدیکان می رفتند و صله رحم در ماه مبارک رمضان به خوبی به اجرا در می آمد. دیدار کهنسالان با نوه ها و کودکان اقوام و گفتن گپ شو برای آن ها در این ایام هم در نوع خود جالب توجه بود. چون در ماه مبارک رمضان هیچ نوع عروسی برگزار نمی شد و نمی شود، جوانان نیز در گذشته پس از اتمام نماز تروایح به بازی های محلی آن زمان و پس از آمدن برق به بندرخمیر به بازی فوتبال و فوتسال می پرداختند و تیم های ورزشی فوتسال همواره در ماه مبارک رمضان نمود بیشتری داشت و در حال حاضر هم این گونه است. شب های رمضان برای تمامی مردم بندرخمیر شب های خوب بود و ضمن رسیدن به عبادات خود، افراد در حلقه های قرآنی و مولود خوانی های متعدد مشارکت می کردند.
تلاوت قرآن در ماه مبارک رمضان در شهر بندرخمیر در گذشته و اکنون از اهمیت زیادی برخوردار است. رحل های چوبی که قرآن بر روی آن قرار می گرفت در بیشتر خانه های بندرخمیر و خانه های سادات و ملایان به خوبی دیده می شد و معمولا تمامی افراد اعم از مرد و زن خانواده در هر رده سنی که قرائت قرآن را بلد بودند، در ماه مبارک رمضان به تلاوت قرآن مشغول می شدند و معمولا قرآن را ختم می‌کردند و ثواب آن را به رفتگان فامیل می بخشیدند و به همین دلیل نیز شب‌های آخر ماه مبارک رمضان در بسیاری از خانه ها ختم بخش قرآن بود و در این ختم بخش‌ها افراد متعدد شرکت می کردند و بعد از پایان ختم بخش به شرکت کنندگان شیرینی و تنقلات داده می‌شد. صدای قرآن به ویژه در فصل تابستان و زمانی که برق نبوده و صدای کولر گازی ها وجود نداشت از هر کوی و برزنی در شهر بندرخمیر شنیده می شد. برخی نمازگزاران فاصله نماز ظهر تا عصر را به منزل نرفته و در مساجد به خواندن قرآن مشغول می‌شدند. در فصل‌های سرد سال هم رمضان حال و هوای خاصی داشت و مردم بندرخمیر همچنان که به کارهای روزمره خود حتی کارهای سخت ساختمانی مشغول بودند، چون تشنگی آن ها را اذیت نمی کرد و طول روزها نسبت به تابستان کوتاه تر بود در حین کار روزه بودند و شب های زمستان که ماه مبارک رمضان در آن قرار می گرفت، می توانستند بیشتر استراحت کنند. اما مسائل عبادی آن‌ها و قیام اللیل ها و قرآن‌خوانی های آن ها همچنان بر قرار بود.
در زمستان ها فاصله افطاری تا سحر خیلی بیشتر از تابستان بود و علاوه بر این خانواده ها باید بچه‌های خود را به مدرسه می بردند. لذا بچه های کوچک و کودکانی که به سن روزه گرفتن نرسیده بودند، می‌بایست شب ها برای رفتن به مدرسه در روز زودتر می‌خوابیدند و علاوه بر این مادران خانواده نیز می‌بایست فرزندان خود را برای رفتن به مدرسه آماده می کردند. بنابراین ماه مبارک رمضان در فصول سرد سال نسبت به فصول گرم سال تفاوت هایی داشت و به عبارتی برای کودکان ماه مبارک رمضان در تابستان با توجه به تعطیلی مدارس بهتر بود و آن ها می توانستند همراه با خانواده در بسیاری از موارد بین افطار تا سحر نخوابند و در روز بیشتر استراحت کنند. اما گروه های شغلی مانند دامداران و باغداران نیز در بندرخمیر بودند که می بایست در تمامی فصول سال به کار مشغول باشند و این افراد هم مسائل کاری خود را با ماه مبارک رمضان در هر فصلی مطابقت می دادند و شیوه های متعددی برای نگه داشتن و محافظت بدنشان در مقابل گرمای خورشید در فصل تابستان اتخاذ می کردند. با تمام این تفاصیل بیشتر آداب و رسوم مردم بندرخمیر در ماه مبارک رمضان های گذشته در حال حاضر هم تداوم دارد، اما با تکنولوژی مدرن روزه داران کنونی در بندرخمیر همانند سایر نقاط جهان نسبت به روزه داران گذشته در جهان و این شهر از رفاه نسبی بیشتری نسبت به گذشته برخوردارند. در نوشتارهای آتی تلاش بر این است تا به امور خیریه در ماه رمضان در بندرخمیر بیشتر پرداخته شود.
ثبت دیدگاه