اهمیت بندرکنگ از نگاه تاریخی و دریانوردی

دریانیوز // بندر تاریخی کنگ از جمله بنادر مهم جنوب ایران است که دریانوردی، لنج سازی، کشاورزی و غیره در آن صورت می گرفت.
اقتصاد و معیشت مردم این بندر علاوه بر دریانوردی از کشاورزی، دامداری، باغداری، سفالسازی، آهنگری و مشاغل متعدد دیگر نیز بوده است. اما با توجه به بندر بودن آن و وجود خاندان دریانورد و لنج ساز در این بندر، معیشت بیشتر مردم این بندر از دریانوردی و اقتصاد دریامحور بوده است. بندرکنگ از جمله بنادری بود که سفرهای دریایی و لنج سازی در آن قطع نگردید و در بستر زمان سفرهای کوچک و بزرگ به هند، آفریقا، یمن، عراق، بنادر شمالی و جنوبی خلیج فارس از بندرکنگ صورت می گرفت و دستاوردهای اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی این سفرها به گونه ای بود که همواره باعث تشویق دریانوردان به سفرهای دریایی در بستر زمان می گردید. همواره بین خاندان دریانورد در بندرکنگ نوعی رقابت سالم و همکاری برای لنج سازی و سفرهای دریایی وجود داشته است.

بین خاندان های بزرگ دریانورد در بندرکنگ وصلت ها و پیوندهای اجتماعی صورت گرفته بود و این مهم به همگرایی و اتحاد در بندرکنگ کمک می نمود. آثار تاریخی موجود در بندرکنگ نشان می دهند که این بندر شاهراه تجاری خلیج فارس در بستر زمان بوده است. چون در دوره های صفویه، اتابکان فارس، سلجوقیان و پس از آن این بندر آباد بوده و آثاری از دوره های متعدد در این شهر مشهود می باشد. این بندر دارای لاورها و چاه های آب شیرین زیادی بوده که در بسیاری از نقاط آن کشاورزی صورت می گرفت. افراد و خانواده های زیادی از مناطق متعدد به شهر کنگ مهاجرت نموده که قزوینی ها از جمله این مهاجرین بودند و یک محله به نام قزوینی ها در بندرکنگ معروف بوده است. قزوینی ها که از دوره صفویه به بعد وارد بندرکنگ شده بودند، کار آهنگری در این بندر انجام می دادند. خانواده های زیادی نیز از بنادر اطراف کنگ به این شهر مهاجرت کردند. از آن جایی که بندرکنگ دارای دریانوردی پر رونقی بود، دریانوردان بنادر اطراف نیز به بندرکنگ آمده و با لنج های دریانوردان بندرکنگ به سفرهای دریایی می رفتند. برخی از این دریانوردان خودشان هم در بستر زمان لنج خریداری نمودند و  خانواده های خود را نیز در بندرکنگ سکنی دادند.

افراد زیادی از گزیر، بندرخمیر، بندر معلم ، گارستانه، باورد، برکه سفلین، بارچاه ، لار، گراش، اوز، کوهین و غیره وارد بندرکنگ شدند و در دریانوردی مشغول کار شدند و در بستر زمان خانواده های دیگری از دیگر مناطق استان هرمزگان نظیر میناب، رودان و غیره نیز وارد بندرکنگ گردیدند. جذابیت های شهر بندرکنگ باعث می گردید تا این بندر مقصد بسیاری از مهاجران باشد. در دوره صفویه هم علاوه بر پرتغالی، هلندی ها، هندی ها و دیگر ملل دنیا در این بندرسکنی داشتند. این مهاجرت ها همواره با گفتگوی فرهنگ ها در بندر کنگ می گردید و از این شهر یک بندر بین المللی ساخته بود. با توجه به اهمیت لنج سازی در بندرکنگ، شاهانی نطیر نادرشاه افشار نیز به لنج سازان بندرکنگ توجه ویژه داشته و از دولتمردان خود خواسته بود تا از لنج سازان بندرکنگی برای ساخت شناورهای چوبی که در نیروی دریایی استفاده می گردید، حمایت مالی صورت گیرد. بندرکنگ از جمله بنادر خلیج فارس است که دارای آثار ملموس و ناملموس زیادی می باشد. حجله عروس بندرکنگ که بسیاری از آلات و ادوات آن از هند می آمد، از گذشته تا کنون در بندرکنگ کاربرد دارد. موسیقی و رقص رزیف از دیگر آثار ماندگار بندرکنگ است که از گذشته تا کنون در بندرکنگ پایدار مانده و جزو آثار فرهنگی بندرکنگ و جنوب ایران می باشد.

ناخدایان بندرکنگی دارای دانش سنتی دریانوردی با لنج های بادبانی می باشند که تاریخ شفاهی آن ها راهگشایی تاریخ دریانوردی ایرانی ها در بستر زمان است. در حال حاضر تنها لنج سازی چوبی خلیج فارس در بندرکنگ فعالیت می کند و این بندر همچنان یکی از بنادر مهم خلیج فارس در زمینه لنج سازی و دریانوردی می باشد. بندرکنگ دارای فرهنگ ملموس و ناملموس زیادی است که بسیاری از آن ها به صورت مکتوب درنیامده است. ارتباط با دریا و دریانوردی در تاریخ شفاهی این بندر، اصطلاحات و واژگانی را وارد کرده است که بار معنایی خاصی دارند. اصطلاح دل به دریا زدن از جمله این موارد است که نشان از ریسک کردن و مواجه با خطر برای به دستن آوردن رزق و روزی می باشد.نگارنده با توجه به مطالعات میدانی و مصاحبه های متعددی که به مدت هفت الی هشت سال با مردم بندرکنگ انجام داده و در آن جا تاریخ شفاهی مردم این بندر را مورد واکاوی قرار می داده است، تلاش نموده تا فرهنگ ملموس و ناملموس این بندر را مورد بررسی قرار دهد و برای هر یک از مباحث با افراد آگاه و با دانش در همان زمینه مصاحبه نماید. بسیاری از مباحثی که در ارتباط با فرهنگ ناملموس بندرکنگ وجود دارد، آداب و سننی است که در گذشته وجود داشته و به تدریج در جامعه بندرکنگ رنگ باخته است و نسل جوان و کنونی شهر کنگ می بایست نسبت به آن اگاهی داشته باشند.

برخی دیگر از مباحث نشان دهنده اوضاع اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کنونی بندرکنگ می باشد. مباحثی نظیر گردشگری و انواع آن در بندرکنگ از مطالب کاربردی و راهگشای جامعه کنونی بندرکنگ است. که می بایست بیشتر به آن پرداخته شود. نگارنده همواره در بین مردم بندرکنگ بوده و با توجه به دغدغه های آن ها مباحثی را مکتوب می نماید. دغدغه هایی نظیر پاسداشت لنج سازی چوبی در بندرکنگ، توجه به اقتصاد سنتی دریامحور، توسعه فرهنگی بندرکنگ، شناخت بیشتر آثار تاریخی این شهر و غیره از جمله این مباحث است که می بایست بیشتر به آن توجه گردد. فرهنگ خوراک و پوشش از جمله مباحث فرهنگ ناملموس بندرکنگ است که می توان در ارتباط با آن مطالب زیادی نگاشت و به شناخت فرهنگ ناملموس بندرکنگ کمک کرد.رسم نوشیدن قهوه و سلسله مراتب آن همواره یک رسم جالب توجه در مناطق جنوبی ایران و از جمله بندرکنگ می باشد. هر چند در حال حاضر بسیاری از سلسله مراتب این رسم رو به فراموشی رفته است، اما در گذشته این گونه نبوده و فردی که قهوه را می ریخت از تمام فوت و فن مجلس داری باخبر بوده و اگر فنجان قهوه را دست فردی که قهوه را می نوشید می داد، دقت می کرد که با کدام دست به او قهوه داده و با کدام دست پس بگیرد. اگر فنجان قهوه توسط نوشنده قهوه تکان داده می شد، به منزله این بود که دیگر لازم نیست قهوه را برای او بریزد. معمولا مجالس قهوه همواره در بین بزرگان بر قرار بود.

فرهنگ مهمانداری و شیوه پذیرایی از مهمان هم در بندرکنگ همواره جالب بوده است و میزبان تلاش داشته از مهمان به بهترین شیوه پذیرایی نماید. مجلس مهمان در بیشتر خانه های بندرکنگ وجود داشت که معمولا دم درب منزل بوده و مهمان را در آن مجلس پذیرایی می کردند. این مجلس که از بهترین نوع فرش ها، مفروش شده بود، از اتاق های بزرگ خانه بوده و در زمانی که مهمان هم نبود، افراد اقوام و نزدیکان در آن پذیرایی می شدند. در گذشته که وسایل برودتی نبود، این مجلس ها دارای پنجره های متعدد و یا بادگیر بودند تا مهمان در آن احساس گرما نکند. مهمانداری و پذیرایی مهمان همواره یک حسن در بندرکنگ بوده و وقتی مهمان وارد یک منزل می شد، صاحبخانه به دیگران هم می گفت که مهمان دارد و افرادی از اقوام نیز پیش مهمان می آمدند و مورد پذیرایی قرار می گرفتند.فرد کنگی تلاش می کرد مهمان را به برخی از نقاط شهر بندرکنگ برده تا با ساختار شهر بندرکنگ و جاذبه های آن به خوبی آشنا گردد. در حال حاضر هم همین گونه است و رسم و رسوم مهمانداری در بندرکنگ به خوبی به جا آورده می شود.

فرهنگ پوشش و استفاده از پوشش محلی در بندرکنگ نیز از اهمیت خاصی برخوردار است. علیرغم ورود مدهای متعدد در مناطق جنوبی ایران، زنان و مردان بندرکنگی بسیاری از فرهنگ پوشش خود را پاسداشته اند. لباس های محلی اعم از چادر بندری، شلوار بندری، پیراهن کندوره و غیره توسط زنان بندرکنگ مورد استفاده قرار می گیرد. گلابتون دروزی، خوس دوزی و دیگر صنایع دستی که در لباس های محلی زنان بندرکنگ کاربرد دارد، همواره توسط زنان و دختران بندرکنگی صورت می گیرد. گردشگرانی که از بندرکنگ دیدن می کنند همواره خریدار بسیاری از لباس های محلی در بندرکنگ می باشند. در خانه صنایع دستی بندرکنگ بسیاری از این لباس های محلی که هنر زنان بندرکنگی است، برای فروش وجود دارد. برقع نیز در گذشته توسط برخی از زنان بندرکنگی مورد استفاده قرار می گرفت. اما در حال حاضر کاربرد آن بسیار کم شده است.امرار معاش برخی از زنان و دختران بندرکنگی از طریق صنایع دستی در زمینه پوشش سنتی بندرکنگ است.
فرهنگ پوشش مردان هم در بستر زمان تغییرات زیادی به خود دیده و پیشرفت تکنولوژی و ورود وسایل برودتی باعث گردیده که پوشش مردان بندرکنگ با گذشته به کلی متفاوت باشد. در نوشتار آتی تلاش می گردد به گوشه های دیگری از فرهنگ ناملموس بندرکنگ در بستر زمان پرداخته شود و نشان داده شود که بندرکنگ دارای فرهنگ ملموس و ناملموس غنی می باشد .