دریانیوز// آسیب‌های اجتماعی به مجموعه مشکلاتی اطلاق می‌شود که به دلیل مشکلات فردی، خانوادگی، فرهنگی، اقتصادی یا اجتماعی در جامعه به وجود می‌آید و می‌تواند بر روی افراد یا گروه‌های خاصی تاثیر منفی بگذارد، با هدف ریشه‌یابی و یافتن راه‌های حمایت از قشر آسیب‌پذیر، گفتگویی را با محمود رجبی، استاد دانشگاه آزاد اسلامی هرمزگان ترتیب داده‌ایم که در ادامه، مشروح آن را می‌خوانیم:
دریا : به عنوان سوال اول، بنظر شما، منشأ آسیب‌های اجتماعی چیست ؟
منشأ آسیب‌های اجتماعی معمولاً پیچیده و چندگانه است و عوامل مختلفی از قبیل عوامل اقتصادی، عوامل فرهنگی و اجتماعی، عوامل فردی، خانوادگی، محیطی، آموزشی و تحصیلی و همچنین عوامل سیاسی و قانونی در بروز این آسیب‌ها نقش دارند. فقر، بیکاری، نابرابری اقتصادی و مشکلات مالی می‌توانند باعث افزایش آسیب‌های اجتماعی مانند جرم، اعتیاد، و فحشا شوند، لذا افرادی که در شرایط اقتصادی دشوار زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض این آسیب‌ها قرار دارند. تغییرات فرهنگی، ضعف در نهادهای اجتماعی، ضعف در نظارت اجتماعی و تغییرات سریع در ساختارهای اجتماعی ممکن است به آسیب‌های اجتماعی دامن بزنند و این شامل تغییرات در خانواده، بحران‌های هویتی، و کاهش همبستگی اجتماعی است.
دریا :چه عواملی افراد را به سمت آسیب‌های اجتماعی هدایت می‌کنند؟
مشکلات روانشناختی، اختلالات رفتاری، عدم مهارت‌های اجتماعی و تجربیات منفی در دوران کودکی نیز می‌توانند افراد را به سمت آسیب‌های اجتماعی هدایت کنند. همچنین سوءتفاهمات خانوادگی، خشونت در خانواده، غفلت والدین، یا طلاق ممکن است به عنوان یک عامل مؤثر در بروز آسیب‌های اجتماعی عمل کند و افرادی که در خانواده‌های نابسامان رشد می‌کنند، ممکن است بیشتر در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار بگیرند. عدم دسترسی به آموزش مناسب، مشکلات در سیستم آموزشی و ناتوانی در یادگیری می‌تواند موجب پایین آمدن کیفیت زندگی و ایجاد آسیب‌های اجتماعی شود. بی‌ثباتی سیاسی، فساد، و ضعف در اجرای قوانین نیز می‌توانند نقش مؤثری در بروز آسیب‌های اجتماعی ایفا کنند.
عدم اعتماد به نهادهای دولتی و قضایی ممکن است باعث ایجاد احساس نارضایتی و بی‌اعتمادی در افراد شود. زندگی در مناطق با جرم و جنایت بالا یا در شرایط محیطی نامساعد، نیز می‌تواند موجب بروز آسیب‌های اجتماعی گردد، بنابراین آسیب‌های اجتماعی پدیده‌هایی پیچیده هستند که نیازمند تحلیل چندجانبه و همکاری بین نهادهای مختلف برای کاهش یا پیشگیری از آن‌ها است.
دریا : اگر امکان دارد به نقش دستگاه‌های فرهنگی در کاهش آسیب‌های اجتماعی اشاره کنید.
دستگاه‌های فرهنگی می‌بایست با نشر آگاهی‌های عمومی، ترویج فرهنگ تعامل و همبستگی اجتماعی، ایجاد فرصت‌های فرهنگی و هنری، تقویت نهاد خانواده، ایجاد شبکه‌های حمایت اجتماعی و توانمندسازی جامعه، نقش بسیار مهمی در کاهش آسیب‌های اجتماعی دارند، زیرا آن‌ها می‌توانند از طریق آگاهی‌بخشی، تغییر نگرش‌ها، و تقویت ارزش‌های اجتماعی در پیشگیری و کاهش این آسیب‌ها مؤثر باشند. دستگاه‌های فرهنگی می‌توانند با ارائه آموزش‌های اجتماعی و روانشناختی به افراد، مهارت‌های زندگی، حل تعارض، و مقابله با مشکلات را به آن‌ها بیاموزند. آموزش‌های پیشگیرانه می‌توانند افراد را از آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد، خشونت خانگی، و بزهکاری آگاه سازند و به آن‌ها راهکارهایی برای مقابله با مشکلات ارائه دهند.
از طریق رسانه‌ها، کتاب‌ها، برنامه‌های تلویزیونی، و کمپین‌های تبلیغاتی، دستگاه‌های فرهنگی می‌توانند آگاهی جامعه را نسبت به آسیب‌های اجتماعی و اثرات منفی آن‌ها افزایش دهند. این اقدامات می‌توانند به کاهش ناهنجاری‌ها و تغییر نگرش‌ها نسبت به مسائلی مانند خشونت، اعتیاد، و تبعیض کمک کنند. دستگاه‌های فرهنگی می‌توانند با ترویج فرهنگ همبستگی، هم‌یار بودن و همکاری در جامعه، احساس تعلق اجتماعی را تقویت کنند.
این امر می‌تواند به کاهش انزوای اجتماعی، افسردگی و بروز رفتارهای ضد اجتماعی کمک کند. برنامه‌های فرهنگی مانند تئاتر، موسیقی، هنرهای تجسمی و ورزش می‌توانند فضایی سالم برای ابراز احساسات و توانمندی‌های افراد فراهم کنند و از طریق سرگرمی و آفرینش فرهنگی، افراد را از فضای منفی و آسیب‌های اجتماعی دور نگه دارند. از طریق آموزش‌های خانوادگی و حمایت از نهاد خانواده، دستگاه‌های فرهنگی می‌توانند به کاهش مشکلات خانوادگی مانند طلاق، خشونت خانگی و تربیت صحیح فرزندان کمک کنند.
خانواده، به عنوان نخستین نهاد اجتماعی، نقش کلیدی در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی دارد. دستگاه‌های فرهنگی می‌توانند با راه‌اندازی گروه‌ها و شبکه‌های اجتماعی که افراد آسیب‌دیده را حمایت می‌کنند، به کاهش آسیب‌های اجتماعی کمک کنند. این شبکه‌ها می‌توانند به افراد در مواجهه با مشکلات روانشناختی، اجتماعی و اقتصادی یاری رسانده و از انزوا و تنهایی آن‌ها بکاهند. با فراهم آوردن آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و توانمندسازی افراد در مواجهه با مشکلات اقتصادی، دستگاه‌های فرهنگی می‌توانند به افراد کمک کنند تا در جامعه فعال‌تر شوند و به کاهش فقر و بیکاری که از دلایل اصلی بسیاری از آسیب‌های اجتماعی است، کمک کنند.
بنابراین نقش دستگاه‌های فرهنگی در کاهش آسیب‌های اجتماعی، نه تنها در پیشگیری از وقوع آسیب‌ها بلکه در بازتوانی و بهبود وضعیت افراد آسیب‌دیده نیز بسیار حیاتی است. این دستگاه‌ها می‌توانند با استفاده از برنامه‌های آموزشی، فرهنگی و اجتماعی، به افراد کمک کنند تا مهارت‌های مقابله‌ای خود را تقویت کنند و در مسیر زندگی سالم‌تر و موفق‌تری گام بردارند.
دریا :چه گروه‌هایی جزو قشرهای آسیب‌پذیر در جامعه، محسوب می‌شوند؟
قشر آسیب‌پذیر جامعه، گروه‌هایی هستند که به دلیل ویژگی‌های خاص خود، بیشتر در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار دارند. این آسیب‌ها می‌توانند از مشکلات روانشناختی و خانوادگی تا بحران‌های اقتصادی و اجتماعی متغیر باشند، کودکان و نوجوانان، زنان، افراد با بیماری‌های روانی یا اختلالات روانی، افراد فقیر و بی‌خانمان، افراد مبتلا به اعتیاد، افراد آسیب‌دیده از خشونت خانگی، سالمندان و همچنین افراد با معلولیت از قشرهای آسیب‌پذیری هستند که در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار دارند.
کودکان و نوجوانان به دلیل عدم تجربه کافی، آسیب‌پذیرترین قشر در برابر آسیب‌های اجتماعی هستند که خشونت خانگی، سو استفاده‌های جنسی، فقر، بی‌سرپرستی یا بدسرپرستی، و اعتیاد والدین از جمله مشکلاتی هستند که این گروه را تهدید می‌کنند. همچنین، عدم دسترسی به آموزش و محیط‌های سالم اجتماعی می‌تواند باعث بروز مشکلات مانند بزهکاری و اعتیاد در این قشر شود. زنان به ویژه در جوامع سنتی و با فرهنگ‌های خاص، می‌توانند در معرض خشونت خانگی، تبعیض‌های جنسیتی، ازدواج‌های اجباری، فقرو عدم دسترسی به فرصت‌های آموزشی و شغلی قرار گیرند، همچنین زنان بی‌سرپرست یا زنان سرپرست خانوار نیز در شرایط سخت اقتصادی و اجتماعی ممکن است با مشکلات زیادی روبرو شوند.
افراد دارای بیماری‌های روانی و اختلالات روانی بیشتر در معرض مشکلات اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی هستند، مشکلاتی همچون طرد اجتماعی، عدم دسترسی به درمان مناسب، و ناتوانی در تأمین نیازهای اولیه زندگی می‌تواند این قشر را به آسیب‌های اجتماعی بیشتر نزدیک کند. فقر و نبود دسترسی به منابع اقتصادی و اجتماعی، افراد را به شدت در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار می‌دهد، افراد فقیر ممکن است به دلیل عدم دسترسی به مسکن مناسب، تغذیه، آموزش و بهداشت، دچار مشکلات متعددی مانند بزهکاری، اعتیاد، و خشونت شوند.
اعتیاد به مواد مخدر یکی از بزرگترین آسیب‌های اجتماعی است که افراد مبتلا را در معرض مشکلات فراوانی قرار می‌دهد، این افراد معمولاً درگیر مسائل اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی پیچیده‌ای هستند که منجر به بزهکاری، طرد اجتماعی، و سایر آسیب‌های اجتماعی می‌شود. افرادی که در خانواده‌های پرتنش و خشونت‌آمیز زندگی می‌کنند، به ویژه زنان و کودکان، از آسیب‌پذیرترین قشرها در برابر آسیب‌های اجتماعی هستند، این افراد ممکن است دچار مشکلات روانی، اجتماعی و اقتصادی شوند و به راحتی به دام آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد، بزهکاری یا اختلالات روانی بیفتند.
افراد با معلولیت‌های جسمی یا ذهنی ممکن است به دلیل ناتوانی در تأمین نیازهای اساسی خود، در معرض استثمار، طرد اجتماعی، و مشکلات اقتصادی قرار گیرند.همچنین، آن‌ها ممکن است از فرصت‌های آموزشی و شغلی محروم شوند که به نوبه خود به افزایش آسیب‌های اجتماعی می‌انجامد. سالمندان به ویژه در جوامع کم‌توجه به حقوق و نیازهای این قشر، ممکن است به دلیل بیماری‌های جسمی و روانی، تنهایی و ضعف در حمایت اجتماعی دچار مشکلات اقتصادی و اجتماعی شوند، آنان ممکن است در معرض سوءاستفاده‌های اقتصادی، اجتماعی و حتی جسمی قرار گیرند.توجه به نیازهای خاص این قشرها و ارائه حمایت‌های مناسب، می‌تواند در کاهش آسیب‌های اجتماعی بسیار مؤثر باشد. حمایت‌های اقتصادی، اجتماعی، آموزشی و حقوقی از این گروه‌ها می‌تواند به بهبود وضعیت آن‌ها کمک کرده و در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی موثر باشد.
ثبت دیدگاه