دریانیوز// در قسمت قبل مطرح کردیم که شاید یکی از مهمترین دلایلی که زوجین تمایلی به داشتن خانواده پر جمعیت‌تر ندارند، نبود زیرساختهای لازم در تمامی زمینه‌ها می باشد و به طرح تشویقی جوانی جمعیت اشاره کردیم و برخی موارد آن را نیز تشریح نمودیم.
مقوله جوانی جمعیت از مهمترین مسائل امروز کشور است. دغدغه سالمندی جمعیت کشور در آینده و کاهش نرخ باروری در حال حاضر، از مهمترین مسائل نظام سلامت و کشور است. زمانیکه به آینده ایران می نگریم می بینیم که بدون فرزندآوری و بدون جبران عقب‌ماندگی‌ها، نمی‌توانیم به یک ایران قوی بیاندیشیم و این مساله را باید به عنوان یک ضرورت حتمی در نظر بگیریم. با این تفاسیر جامعه نیازمند آن است که نرخ ازدواج افزایش یابد. در این زمینه نباید نقش نهادهای مردمی و البته فرهنگ‌سازی در زمینه ازدواج و فرزندآوری را فراموش کرد. ازدواج و تحکیم خانواده به عنوان بنیانی‌ترین واحد جامعه، نقش اساسی در تحکیم اجتماعی دارد و جزو سیاست‌های اجتماعی جمهوری اسلامی است که در قانون اساسی هم مورد تأکید قرار گرفته است.
شتاب پیری جمعیت در ایران
به گزارش خبرگزاری فارس، نرخ جمعیت در سال گذشته به ۰٫۶ رسیده است و روند کاهشی داشته؛ به‌طوری که اکنون بنا به گفته کارشناسان جمعیت نرخ باروری به ۱٫۶ درصد به ازای هر زن رسیده است. از سوی دیگر نرخ سالمندی در کشور به ۱۰ درصد رسیده و در سال گذشته بیش از ۴۴ هزار نفر کاهش را تجربه کرده است. ایران در روند پیری جمعیت با شتابی روزافزون روبه‌رو است، به‌‌طوری‌که در سال ۲۰۲۲، نسبت افراد بالای ۶۰ سال در ایران از ۱۰ درصد کل جمعیت فراتر رفته است؛ در عین حال نرخ رشد جمعیت در ایران ۰٫۷ است که کمترین نرخ در ۲۵ سال گذشته است.از سال ۲۰۰۰ به بعد، به نظر می‌رسد نرخ باروری ایران تثبیت شده است و براساس نظریه گذار جمعیتی، انتظار نمی‌رود در سال‌های آینده شاهد تغییرات زیادی باشیم.
فاجعه در راه است
پدیده تک‌فرزندی در میانسالان، نرخ بالای مهاجرت بین جوانان، کاهش ازدواج، تجرد دائم، طلاق (به‌ویژه در میانسالان) و مرگ همسر از جمله عواملی است که ممکن است در آینده نزدیک منجر به تنهایی سالمندان شود. در رأس چالش‌های مربوط به سالمندی جمعیت در ایران، سالمندان مجرد یا تنهایی هستند که در خانواده‌هایی با ابعاد کوچک زندگی می‌کنند. در زمان حاضر، حدود ۳۰ درصد از سالمندانی که به تنهایی زندگی می‌کنند، در سنین ۸۰ سال و بالاتر هستند. حدود ۱۰ درصد از جمعیت سالمند کشور دارای معلولیت‌های آشکار هستند که منجر به هزینه‌های توانبخشی بسیار بالاتر در افراد مسن در مقایسه با سایر گروه‌های سنی شده است.
پیامدهای پیری جمعیت
پیری جمعیت نگرانی‌هایی را در مورد سرعت رشد اقتصادی کشور، افزایش هزینه‌های نظام سلامت، عملکرد کیفی نظام سلامت، تاب‌آوری مالی نظام بازنشستگی و رفاه و کیفیت زندگی سالمندان به‌همراه دارد. این سالمندی در کاهش رشد اقتصادی کشور نیز تأثیر گذار خواهد بود چراکه نبود نیروی جوان کافی یعنی نبود نیروی کار و نبود نیروی کار کاهش رشد اقتصادی را با خود به همراه می‌آورد. همچنین با توجه به رشد سالمندی در کشور کم‌کم سیاست‌های نظام سلامت باید به سمتی پیش برود که بیش از پیش آماده ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به سالمندان باشیم.
اگر به طور کلی بخواهیم به بهبود رفاه و کیفیت زندگی سالمندان توجه کنیم شاید کم کم به جای اینکه پارک‌ها را با نصب و نگه داری اسباب بازی‌ها برای کودکان مجهز کنیم، باید به فکر تجهیزات لازم برای سالمندان باشیم مثلا نیمکت‌ها ی بیشتری برای سالمندان تعبیه شود و موارد این چنینی … .
میانگین سن زنان و مردان در فرزندآوری
میانگین سن مادران در فرزندآوری ۲۷.۳ سال و پدران ۳۲ سال است. فاصله اولین فرزندآوری بعد از ازدواج زیاد است که توصیه ما این است که در دو سال اول ازدواج اقدام به فرزندآوری کنند؛ چراکه اگر به تاخیر افتد ممکن است مشکل ناباروری دیر تشخیص داده شده و درمان آن سخت‌تر شود. بیشترین میانگین سنی پدران در اولین فرزندآوری در استان تهران با ۳۴.۴ سال و کمترین در سیستان و بلوچستان با ۲۷.۱ سال است. میانگین سنی ازدواج در پسران ۲۸ سال و در دختران ۲۳.۵ سال است و به غیر از استان سیستان و بلوچستان در بقیه استان‌ها روند ازدواج کاهشی بوده است.
یک کارشناس جمعیت درباره «طرح جوانی جمعیت و اینکه این طرح چه نقاط مثبت و منفی دارد و چکار کنیم این طرح به خوبی اجرا شود؟» گفت: ایران سال‌ها کشوری با جمعیت جوان بوده است. با مروری گذرا بر تغییرات نرخ رشد جمعیت کشور‌مان در طول سال‌های گذشته خواهیم دید علی‌رغم روند افزایشی نرخ رشد جمعیت تا قبل از سال ۶۵ از سال ۶۵ تا ۸۵ طی یک دوره ۲۰ ساله نرخ رشد جمعیت کشور با کاهشی در حدود ۲٫۳ به عدد ۱٫۶ رسیده است. وی بیان داشت: به بیانی دیگر در یک دوره ۲۰ ساله، کاهشی حدود ۶۰ درصد در نرخ رشد داشته‌ایم. این روند کاهشی از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ نیز ادامه پیدا کرده و در طی این دوره ۵ ساله نرخ رشد جمعیت ما ۵۰ درصد کاهش داشته و به اندازه‌ای حدود ۶ دهم رسیده است.
کاهش نرخ باروری
این بحران را از دریچه‌ای دیگر نیز می‌توان مورد بررسی قرار داد. در کنار نرخ رشد، کاهش شاخص مهم دیگری به نام «نرخ باروری کلی» نیز نمایش دیگری از این معضل جدی است. در دهه ۶۰ نرخ باروری حدود ۶ بوده؛ یعنی هر زنی در سنین باروری خود به طور متوسط ۶ فرزند به دنیا می‌آورده است؛ در حالی که این شاخص هم اکنون به ۱٫۶ رسیده که به شدت نگران کننده است. طبق شواهد و مستندات علمی موجود، به « نرخ باروری کلی» ۲٫۱ نرخ جایگزینی می‌گویند. به این معنا که اگر این شاخص در کشوری به کمتر از ۲٫۱ برسد، نرخ رشد روند کاهشی پیدا خواهد کرد و به دلیل کاهش تعداد موالید، علاوه به تحدید جمعیت، بحران دیگری تحت عنوان «سالخوردگی جمعیت» رخ خواهد داد. اصطلاحی که به مفهوم افزایش درصد سالمندان نسبت به کل جمعیت به‌دلیل کاهش تعداد و در نتیجه نسبت گروه‌های سنی جوان‌تر نسبت به سالمندان در یک جمعیت است.
البته مجموعه عوامل متعدد و متنوعی مانند کاهش ازدواج، افزایش طلاق، افزایش سن ازدواج، کاهش فرزندآوری و رشد ناباروری نیز وجود دارند و برآیند اثر تمام این فاکتورها رسیدن به نرخ رشد جمعیت ۶ دهمی و قرار گرفتن در این شرایط حساس است. با توجه به اینکه مسائل اقتصادی در ایجاد و ادامه این وضعیت بسیار اثرگذار است، نباید فراموش کنیم که در ایجاد بحران جمعیت، فاکتورهای بسیار متنوع و متعددی نقش ایفا می‌کنند. وضعیت اقتصادی، سرمایه اجتماعی، عادات و آداب و رسوم فرهنگی، رفتارها و الگوهای اجتماعی، الگوسازی‌های نامناسب در رسانه‌های داخلی و خارجی، سبک زندگی مدرن و … از جمله عواملی هستند که به اشکال مختلف با اثر متقابل بر یکدیگر باعث بروز این بحران می‌شوند.
در حالیکه نمی‌توان نقش بحران‌های اقتصادی و فقر را بر تمایل به فرزندآوری نادیده گرفت، ولی جالب است که اتفاقا در حال حاضر در کشور ما، بعد خانوار و تعداد فرزندان در خانواده‌هایی که از سطح اقتصادی بهتری برخوردارند، عموما کوچکتر از خانواده‌های واقع در طبقات اقتصادی ضعیف تر است. نرخ پایین باروری در استان‌ها و خانواده‌های با رفاه بیشتر و درآمد بالاتر، می‌تواند موید برجسته‌تر بودن نقش سایر عوامل نقش آفرین در کنار مساِئلی چون رفاه اقتصادی باشد.
ثبت دیدگاه